سابقه حضور زرتشتیان در یزد به نخستین ایام ورود اسلام به ایران باز می گردد. تهاجم تیمور و گسترش مصائب آن ها در خراسان و نواحی شمالی باعث شد تا یزد با ویژگی هایی چون امنیت نسبی و مسافت زیاد از مراکز تحول خیز به کانون معتبری در جذب زرتشتیان تبدیل شود. علاوه بر تسری چنین رویکردی به دوران بعد، حیات اجتماعی زرتشتیان عهد ناصری از چند منظر حائز اهمیت می نمود که عبارت اند از تشدید فشارهای اکثریت بر اقلیت، بازتاب حمایت انگلیس از پارسیان هند در روابط آن ها با زرتشتیان ایران، و ظهور دولت مردانی نظیر امیرکبیر و میرزا حسین خان سپهسالار که طیفی از تلاش اصلاح طلبانة خود را به رعایت حقوق اقلیت ها اختصاص دادند و زمینه مناسبی را در تعاملات بعدی حکومت گران با زرتشتیان فراهم آوردند. بر این اساس، نوشتار حاضر می کوشد تا مبتنی بر اسنادی نویافته از نحوه برخورد حکومت گران با زرتشتیان به دو سؤال اساسی پاسخ دهد؛ اقدامات امیرکبیر در بهبود وضع این اقلیت تا چه حد به ارتقای اعتبار آن ها انجامید؟ هم طراز با نگرش های اصلاح طلبانة عهد ناصری، حمایت انگلیس و کارکرد انجمن اکابر پارسیان چه تأثیری در لغو جزیه از زرتشتیان داشت؟
