دوم خردادى ها (اطلاح طلبان )، گذشته ، حال و راهبردهاى انتخاباتى

در تـاریـخ مـعـاصـر ایـران جـریـان هـاى سـیـاسـى گـوناگونى تحت تاثیر شرایط و تـحـولات داخـلى ، مـنـطـقه اى و بین المللى شکل گرفته ، نقش آفرینى کرده و متناسب با ظـرفـیـتـهـا، قـابـلیـتـهـا و انـطـبـاق یـا عـدم انـطـبـاق بـا خـواست مردم ، ادامه حیات داده یا افول کرده اند.

نـوع دسـتـه بـنـدى جـریـان هـاى سـیـاسـى در دو مـقـطـع قبل و بعد از انقلاب اسلامى تا حدودى متفاوت مى باشد. بعد از پیروزى انقلاب اسلامى ، جـریـان سـلطـنـت ایـرانـشهرى از صحنه حذف گردید، جریان چپ مارکسیستى به حاشیه و انـزوا رفـت و در کـنـار جـریـان اسـلامـى و مـذهـبـى ، تـنـهـا جـریـان لیـبـرال و مـلى گـرا تـا حـدودى عـرض انـدام کـرد. تـقـابـل ، رقـابـت و در نـهـایـت نـوعـى تـعـامـل بـیـن جـریـان هـاى اسـلامـى و لیـبـرال ، طـى سـالهـا پـس از انـقـلاب ، جناح هاى سیاسى و آرایش هاى جدیدى را از نظر شکل دهى به جریانهاى فکرى ـ سیاسى در پى داشته است . دولتها و مجلس هاى گذشته تـا بـه امـروز، هـر کـدام تحت تاثیر این جناح بندى ها و جریان هاى سیاسى قرار داشته اند.

در انـتـخـابـات اولیـن دوره مـجـلس شوراى اسلامى ، رقابت اصلى بین جریان اسلامى با عـنـوان نـیـروهـاى خـط امـام (ره ) و نـیـروهـاى لیـبـرال شامل نهضت آزادى ها و ملى گرایان بود.

مـجـلس اول بـا اکـثـریـت جـریـان اسـلامـى و اقـلیـت جـریـان لیـبـرال شـکـل گـرفـت . کـارکـردهـا و مـواضـع جـریـان لیـبـرال طـى سـالهاى اول انقلاب موجب گردید در رقابتهاى انتخاباتى دومین دوره مجلس شـوراى اسـلامـى ، ایـن جـریـان بـه طـور کـلى حـذف و مـجـلس دوم بـه طـور کامل در اختیار نیروهاى اسلامى و موجب شکل گیرى نوعى دسته بندى سیاسى میان نیروهاى انـقـلاب بـا تـوجـه بـه مـسـائل اسـاسـى کـشـور گـردیـد و در سـال 1366 بـا انشعاب مجمع روحانیون مبارز از جامعه روحانیت مبارز، دو جناح موسوم به چپ و راست مذهبى شکل گرفت .

انـتـخـابـات مـجلس سوم ، صحنه رقابت شدید بین این دو جناح سیاسى کشور موسوم به جـنـاح چـپ و جـنـاح راسـت گـردیـد و بـا تـوجـه بـه نوع شعارهاى جناح چپ از جمله شعار، ((ائتلاف اسلام پابرهنگان )) و همخوانى این شعارها با مواضع و دیدگاههاى حضرت امام (ره ) از یـک طـرف و اتـهـام اسـلام آمـریـکـایـى به جناح راست از طرف دیگر، جناح چپ با مـحـوریـت مـجـمـع روحـانـیـون مبارز توانست یک اکثریت قدرتمند را در مجلس سوم در اختیار بـگـیـرد. تـحـولات سـیـاسـى پـس از رحـلت حـضـرت امـام (ره ) و شـکـل گیرى دولت سازندگى و مواضع مخالفت گونه و چالشى اکثریت مجلس سوم با سیاست هاى دولت ، موجب شد در رقابتهاى انتخاباتى مجلس چهارم ، جناح راست موفق به کـسـب اکـثـریـت کـرسـى هاى مجلس گردد و جناح چپ به صورت یک اقلیت وارد مجلس چهارم گردد. موقعیت ضعیف جناح چپ در این مقطع به همراه تغییرات اندیشه اى به لحاظ نگرشى و بینشى در میان برخى از افراد، گروههاى سیاسى این جناح از یک سو و انزواى جریان لیبرال از دیگر سوى ، سبب گردید، نوعى همگرایى بین بخش هایى از جناح موسوم به چـپ و جـریـان لیـبـرال شـکـل گـیـرد. مـوضـع انـتـقـادى اکـثـریـت مـجـلس چـهـارم در سـال پـایـانى مجلس نسبت به سیاست هاى دولت ، باعث نزدیکى دولت توسط چهره هاى تـکـنوکرات دولت گردید. با شکل گیرى حزب کارگزاران و نقش آنان در مجلس پنجم و رخداد سیاسى دوم خرداد سال 1376، فضاى سیاسى کشور وارد مرحله ى جدیدى شد. پس از دوم خـرداد 1376، جبهه دوم خرداد شکل گرفت و این جبهه در فضاى سیاسى پس از دوم خـرداد مـوفـق بـه در اخـتـیـار گـرفـتن مجلس ششم با عنوان ((مجلس اصلاحات )) گردید. رفتار و مواضع دوم خردادى ها سبب گردید در برابر این جریان ، جبهه منتقدین دوم خرداد و در نـهـایـت جـبـهه اصولگرایان شکل گرفته ، رقابت در انتخابات مجلس هفتم در واقع رقـابت بین دو جریان دوم خردادى و اصولگرا باشد. در این رقابت اصولگرایان موفق به کسب اکثریت مجلس هفتم شدند.

اکـنـون در آسـتـانـه انـتـخـابـات مـجـلس هـشـتـم قـرار داریـم و جـریـان هـاى سـیـاسـى فـعـال در عـرصـه رقـابـت انـتـخـاباتى این مجلس ، دو جریان دوم خرداد و اصولگرا مى بـاشند. جریان اصولگرا در تکاپوى حفظ اکثریت خود در مجلس هشتم و جریان دوم خرداد بـا اتـخـاذ راهـبـردهـایـى درصدد بازگشت به قدرت و در اختیار گرفتن مجلس هشتم و در نـهـایـت دولت دهـم مى باشند. با توجه به مطالب یاد شده به معرفى جریان دوم خرداد مى پردازیم .
1. معرفى

جـبـهـه دوم خـرداد، جـریان دوم خرداد، جبهه اصلاحات و جریان اصلاح طلب عناوین به کار بـرده شـده بـراى ایـن جـریـان طـى سـال هاى اخیر است . در مقطع کنونى ، سردمداران این جـریـان ، اصـرار دارنـد این جریان با عنوان جریان اصلاح طلب شناخته شود و در نقطه اصلاحات یا جبهه مقابل اصلاح طلبان معرفى گردند. در این باره توجه به نکات زیر حائز اهمیت است :

1. جـریـان مـدعـى اصـلاحـات طـى ده سـال گذشته (از دوم خرداد 1376 تاکنون ) تعریف روشـنـى از اصـلاحـات ارائه نـکـرده اسـت . بـه هـمـیـن دلیل هر گروهى در این جریان از اصلاحات برداشت متناسب با اهداف خود را دارند. بعد از شکست قطعى این جریان در سه انتخابات پى در پى ، برخى از چهره هاى اصلى آن اعلام کـردنـد کـه یـکـى از دلایـل مـهـم شـکـسـت جـبـهـه اصلاحات ، عدم ارائه یک تعریف روشن از اصـلاحـات بـود. تـعـریـفـى کـه تـمـامـى احـزاب و گـروهـهـاى ایـن جـریـان آن را قبول داشته باشند.

2. چـگـونـه مـى توان برداشتهاى متفاوت ، بعضا متضاد و با مبانى فکرى متعارض درون این جریان را با یک عنوان نامگذارى کرد.

3. رهـبـر مـعـظم انقلاب اسلامى این دسته بندى را با توجه به تعریف دقیق از اصلاحات مورد انتقاد قرار دادند. از منظر ولایت ، اصولگرایى در ذات و درون خود اصلاح طلبى را هم به دنبال دارد و بر این اساس ، معظم له بر ((اصولگرایى اصلاح طلبانه )) تاکید دارند. اصلاح یعنى مقابله با نابسامانى و ایجاد سامان در هر امر بى سامان .

ایـشـان بـراى اولیـن بـار در جـمع مردم اردبیل ، با صراحت فرمودند: ((اصلاحات واقعى یـعـنـى مـبـارزه بـا فـسـاد، مـبـارزه بـا فـقـر، مبارزه با بیکارى ، مبارزه با تبعیض و بى عدالتى ))

بـا وجود چنین تعریفى از اصلاحات که ضرورى زمان کنونى کشور است ، اصلاح طلبان بر روى این تعریف ورود پیدا نکرده و هیچ نشانه و دلیلى هم در دست نیست که مراد طرف دیـگـر، خـود آنـان نـیـز اصـلاحات را به درستى تعریف نکرده اند. در این صورت از این جـریـان بـهتر است ؛ با نام جریان دوم خرداد یاد کرد. جریانى که با پیروزى آقاى سید مـحـمـد خـاتـمـى در انـتـخـابـات شـکـل گـرفـت و بـه مـرور احـزاب ، گـروهـهـا و تشکل هاى سیاسى با مبانى فکرى و اندیشه اى متضاد به درون آن راه یافتند.
2. احزاب و گروههاى دوم خردادى

در انـتـخـابـات ریـاسـت جـمـهـورى دوره هفتم ، ائتلاف خط امام و کارگزاران همسو با مجمع روحانیون مبارز شامل سازمان مجاهدین انقلاب اسلامى ، دفتر تحکیم وحدت ، انجمن اسلامى مـعـلمـان ، جـمـعیت زنان جمهورى اسلامى و خانه کارگر از کاندیداتورى سید محمد خاتمى حـمـایـت کـردنـد. پـس از پـیروزى خاتمى در این انتخابات ، جبهه دوم خرداد اعلام موجودیت کـرد. احـزاب و گـروهـهـاى اصـلى ایـن جـبـهـه کـه تـعـدادى از آنـهـا پـس از دوم خـرداد شکل گرفت به قرار زیر هستند:

1. مجمع روحانیون مبارز

2. حزب مشارکت اسلامى

3. سازمان مجاهدین انقلاب اسلامى

4. انجمن اسلامى معلمان

5 . جمعیت زنان جمهورى اسلامى ایران

6 . خانه کارگر

7. حزب اسلامى کار

8 . حزب کارگزاران سازندگى

9. مجمع محققین و مدرسین حوزه علمیه قم

10. حزب همبستگى

11. مجمع اسلامى بانوان

12. مجمع نیروهاى خط امام (ره )

14. انجمن اسلامى مدرسین دانشگاهها

15. انجمن روزنامه نگاران زن

16. جامعه اسلامى پزشکان

17. دفتر تحکیم وحدت

18. ائتلاف خط امام (ره )
3. مواضع جریان دوم خرداد

هـر چـنـد از دوم خـرداد بـه عـنوان یک جریان سیاسى یاد مى شود و براساس تعریف ، یک جریان سیاسى ، به مجموعه اى از احزاب و گروههاى سیاسى با مبانى فکرى و اعتقادى مـشـتـرک اطـلاق مـى گـردد، لکـن وجـود احـزاب ، گـروهـهـا و تـشـکل هاى سیاسى با مبانى فکرى متفاوت در جریان دوم خرداد، مطالعه این جریان را با دشـواریـهـاى زیـادى مـواجـه کـرده اسـت . بـه عـنـوان مـثـال بـخـشـى از نـیـروهـا و تـشکل هاى دوم خردادى بر خط امامى بودن خود تاکید دارند و بـخـشـى دیـگـر نـه تـنـهـا از خـط امـام (ره ) فـاصـله گـرفـتـه انـد، بـلکـه از جـریـان لیـبرال حمایت کرده و با حضور آنان در ائتلاف انتخاباتى جبهه به اصطلاح اصلاحات حـمـایـت مـى کـنند. سخن محسن میردامادى دبیر کل جبهه مشارکت مبنى بر اینکه ، از نظر جبهه مـشـارکـت حـضـور نـهـضـت آزادى و مـلى ـ مذهبى ها در ائتلاف اصلاح طلبان براى شرکت در انـتـخـابـات مـجـلس هفتم بلامانع است ، هر چند با واکنش منفى برخى از احزاب دوم خردادى مـواجـه گشت ، تمایل آشکار جبهه مشارکت و گروههاى همسو به سمت نهضت آزادى و جریان ملى ـ مذهبى ها را نشان داد.

در بـررسـى یک جریان سیاسى ، توجه به مبانى فکرى و اندیشه اى آن جریان بسیار حـائز اهـمـیـت اسـت . مـواضع ، فکرى آن جریان است . جریان دوم خرداد در یک مجموعه مدون تاکنون هرگز به صورت کامل و جامع مبانى نظرى و اندیشه اى خود را بیان نکرده است .

احـزاب عـمـده ى دوم خـردادى نـیـز آنـچـه را در اساسنامه و مرام نامه هاى خود آورده اند به نوعى با مکنونات قلبى آنان به دلایل سیاسى فاصله دارد. امّا برخى از مسائلى که طى دوران مـوسـوم بـه اصـلاحـات مـطـرح شـد، بـه نـوعـى بـیـان کـنـنـده مـبـانـى فـکـرى حداقل بخشى از این جریان است که مدیریت را نیز در دست داشت .

بـا تـشـکـیل جبهه دوم خرداد و انجام یک سلسله اقدامات برخلاف آرمانها، اهداف و ارزشهاى انـقـلاب اسـلامـى و نظام مقدس جمهورى اسلامى ، ابتداء جبهه اى با عنوان جبهه منتقدین دوم خـرداد شـکـل گـرفـت . بـه مرور مشخص گردید که بر خلاف تصور ظاهرى یک عده ، نه جبهه دوم خرداد معادل جناح به اصطلاح چپ سابق است و نه جبهه منتقدین دوم خرداد را تماما نـیـروهـاى بـه اصـطـلاح جـنـاح راسـت تـشـکیل مى دهند. با گذشت زمان و نزدیک شدن به انـتـخـابـات شـوراهـاى اسلامى دور دوم ، جبهه منتقدین دوم خرداد، شوراى هماهنگى نیروهاى انـقـلاب را تشکیل داده و در نهایت این جبهه عنوان اصولگرایى را براى خود انتخاب کرد. جـریـان مـنـتـقـد دوم خـرداد از این جهت خود را اصولگرا نامید که معتقد بود جبهه دوم خرداد، اصـول اسـاسـى انـقـلاب اسـلامـى و نـظـام دیـنـى را نـشـانـه رفـتـه اسـت . ایـن اصـول از نـظـر جـریـان اصـولگـرا عـبـارت اسـت از پـنـج اصل زیر:

1. اسلام به معناى یک دین جامع

2.شهدا

3. ولایت فقیه به عنوان مبناى اندیشه سیاسى شیعه در عصر غیبت

4. امـام (ره ) بـه عـنـوان مـفسر اسلام ناب محمدى (ص )، رهبر انقلاب و بنیانگذار جمهورى اسلامى

5 . رهبر معظم انقلاب اسلامى حضرت آیت اللّه العظمى خامنه اى (مدظله العالى ) به عنوان مصداق ولى فقیه

بـنـابـرایـن جـریـان اصـولگـرا اعـلام داشـت تـمـام کـسـانـى کـه ایـن اصـول را قـبـول دارنـد و بـراى حـفـظ آن حـاضـر بـه تلاش و کوشش باشند، در جریان اصولگرایى قرار دارند.
4. مبانى فکرىِ جبهه دوم خرداد

جـبـهه دوم خرداد بر محور سید محمد خاتمى که در دوم خرداد 1376 براى ریاست جمهورى راى آورده بـود، شکل گرفت . آیا واقعا جریان دوم خرداد از مبانى فکرى حضرت امام (ره ) برخوردار بود؟!

بـا اطـمـینان مى توان گفت بخش افراطى و کارگردان جریان دوم خرداد، به صورت غیر رسـمـى ، انـدیـشـه اى مـغـایر با اندیشه ى امام (ره ) داشت . اقدامات و کارکردهاى چالش ‍ برانگیز در دوره اصلاحات مؤ ید این نظر است :
1 ـ 4. طرح شعار جامعه مدنى

یـکـى از شـعـارهـاى اصـلى در دوم خـرداد تـحـقـق جامعه مدنى بود. براى بسیارى این سؤ ال مطرح شد که آیا جامعه مدنى با جامعه اسلامى و جامعه علوى که در انقلاب اسلامى به عـنوان یک هدف تعریف گشت ، یکى خواهد بود یا تفاوت مراد خود را از جامعه مدنى ، مدینة النـبـى (ص ) اعـلام مـى داشـت ، در مـطـبـوعـات و بـرخـى از همایش ها به صورت گسترده پـیـرامـون جـامـعـه مـدنـى بـحـث صـورت گـرفـت . مـطـبوعات زنجیره اى مورد حمایت عام و کـامـل جـبـهـه دوم خـرداد مـثل روزنامه جامعه ، توس ، نشاط و عصر آزادگان تعریفى که از جـامـعـه مـدنـى ارائه مـى کـردند بیان کننده این معنا بود که از نظر آنان جامعه مدنى ، یک جـامـعـه سـکـولار است . در چنین جامعه اى از نظر تعریف کنندگان و تلاش کنندگان براى تحقق آن ، قانون ریشه درخواست و اراده مردم دارد. این مردم هستند که براساس خواست خود قـانـون را مـى نـویـسـنـد و نـبـایـد قـوانـیـن بـیـش از هـزار سال قبل را مبناى زندگى قرار داد. این جریان تا آنجا در شرح جامعه مدنى پیش رفت که بـا صـراحـت در یکى از روزنامه هاى دوم خردادى نوشتند: ((در جامعه مدنى ولایت فقیه معنا ندارد.)) در این نگرش ولایت فقیه همان وکالت فقیه معنا گشت و تصریح شد که مشروعیت ولایت فقیه ریشه در راءى و خواست مردم دارد.
2 ـ 4. شعار توسعه سیاسى

پـس از واکنش هایى نسبت به جامعه مدنى با آن تعاریف اشاره شده ، توسعه سیاسى به عـنـوان اولویت کشور از سوى جریان دوم خرداد مطرح گردید. در این مقطع (1377) عنوان شد که مشکل اساسى کشور ایران توسعه نایافتگى از نظر سیاسى است .

در واقع توسعه سیاسى به عنوان داروى همه دردهاى کشور و ملت مورد توجه جریان دوم خـرداد قـرار گـرفـت . مـطـبـوعـات ، نـشـسـت هـا و گـفـتـگـوهـا عـمـدتـا حـول شـعـار توسعه را در فضا سازى ها از طریق طرح مباحث جدید و نو مى دید. علت این نوع رویکرد به نگاهى در دوم خرداد برمى گشت که پیام دوم خرداد را یک ((نه )) بزرگ به گذشته مى دانست ، نه بزرگى که اصل انقلاب اسلامى و جمهورى اسلامى و سیاست هـاى بـیـسـت سـال قـبـل (دوره ى پـس از انـقـلاب ) را شـامـل مـى شـد. آنـهـا بـر ایـن نـکـتـه تـاکـیـد مـى کـردنـد کـه مـبـارزات ملت ایران که در طـول تاریخ به دنبال آزادى بود، در مقطع انقلاب اسلامى ، رهبرى روحانیت که جایگزین روشـنـفـکـران شـده بـودنـد بـه بـیـراهـه رفـت ! بـنابراین جامعه ى مدنى را مى خواستند جـایـگـزیـن جـامعه اسلامى کنند. با توسعه سیاسى مى خواستند جامعه ى دلخواه را تحقق بـخـشـنـد. عـلاوه بـر طـرح تـوسـعـه سـیـاسـى در روزنـامـه ها، مجلات و نشریات علمى ـ تـخـصصى ، در وزارت کشور در زمان وزارت عبدالله نورى و حضور مصطفى تاج زاده در سـمـت مـعـاونـت سـیـاسى وزارت کشور، کارگاههایى با عنوان ((کارگاه آموزشى توسعه سـیاسى )) شکل گرفت ، در این کارگاهها، مسئله ى اساسى این بود که چگونه مى توان مـشـکـل اصـلى ایـران را کـه نـداشـتـن تـوسـعـه ى سـیـاسـى اسـت حل کرد.

کـار گـروهـهـاى مـخـتـلف بـراى پـاسـخ بـه ایـن سـؤ ال تشکیل گردید در یک کار گروه ، هدف تبیین شاخص هاى توسعه یافتگى تعریف شد. یـعنى اگر ایران بخواهد توسعه پیدا کند، باید واجد چه ویژگى هایى گردد. از نظر ایـن کـارگـروه یـک جـامـعـه تـوسـعـه یـافـتـه از نـظـر سـیاسى ، جامعه اى است که پنج اصل زیر بر آن حاکم باشد.

1. اصـل بـرابـرى 2. اصـل رضـایـت 3. اصـل قـانـون 4. اصل در تشریح این اصول مواردى مطرح شده که یک جامعه توسعه یافته را، همان جامعه لیبرال و سکولار تعریف مى کند.
3 ـ 4. طرح شعار اصلاحات

در سال 1378 موضوع جدیدى تحت عنوان اصلاحات مطرح شد و اعلام گشت ، هدف اصلى جبهه دوم خرداد انجام اصلاحات در ایران است . اصلاحات تیتر روزنامه هاى زنجیره اى شد و بـرخـى از نـظـریـه پـردازان دوم خـردادى از جـنـبش دانشجویى و مطبوعات به عنوان دو بال اصلاحات یاد کردند. امّا این بار فقط عنوان اصلاحات تکرار مى شد و کمتر تلاشى براى ارائه یک تعریف روشن و شفاف از اصلاحات مد نظر دوم خردادى ها صورت گرفت . در سـال 1378 کـنـفـرانـسـى تـحـت عـنـوان بـررسـى مـطـبوعات اصلاح طلب در پاریس بـرگـزار شـد و افـرادى از ایـران در این کنفرانس شرکت کردند. در این کنفرانس در مورد اصـلاحـات در حـد انـجـام یـک سـرى تـحـولات اسـاسـى و گـسـترده سخن به میان آمد. به دنـبـال حـادثـه ى کـوى دانـشـگـاه در تـیـرمـاه سال 1378، با موج سوارى دوم خردادى ها، انتخابات مجلس ششم با عنوان مجلس اصلاحات و در یک فضاى کاملا هیجانى برگزار و جریان دوم خرداد اکثریت این مجلس را در اختیار گرفت .

بـعـد از انـتـخـابـات و پـیـش از تـشـکـیـل مـجـلس شـشـم ، در اوایـل سـال 1379، کـنـفـرانـس بـرلیـن در آلمان با حضور تعدادى از عناصر دوم خردادى اصـلاح طـلب از طـیـف هـاى مـخـتـلف فـکـرى جـبـهـه دوم خـرداد تـشکیل شد. در این کنفرانس و حاشیه ى آن مطالبى عنوان شد که تا حدود بسیارى مشخص از آن ، در شعارهاى جامعه مدنى و توسعه سیاسى مطرح شده بود.

اکـبـر گـنـجى از جنجالى ترین چهره هاى اصلاح طلب دوم خردادى که تا پیش از فرار از کـشور، عمده ى دوم خردادى ها آن را قهرمان اصلاحات و یک اصلاح طلب پیشرو معرفى مى کـردنـد، در حـاشـیـه ایـن مـراسـم طـى گـفـتـگـویـى بـا مـجـله اشـپـیـگـل بـا صـراحـت تـمـام اعـلام کـرد ((در ایـران اصـلاحـات بـه صـورت جـدى در حـال انـجـام اسـت و شـمـا از ایـن پـس ‍ خـمـیـنـى (ره ) را باید در تاریخ جستجو کنید.)) این قـبـیـل اظـهارات سبب شد که در خارج امیدهاى زیادى نسبت به جریان مدعى اصلاحات براى انـجـام تـغـیـیـرات بـنـیـادیـن در ایـران بـه وجود آید. در پایان همین اجلاس بود که بنیاد ((هـانـریـش بـل )) وابـسـتـه به حزب سبزهاى صهیونیستى آلمان اعلام کرد: ((هدف از این نـشـسـت ، ارتـقـاى سـطـح روابـط تـجـارى ـ اقـتـصـادى با ایران نیست ، بلکه هدف انجام تـغـیـیـرات بـنـیـادیـن در ایران است و این نشست نشان داد که در ایران نیروهایى هستند که بـتـوانند این تغییرات را اعمال کنند.)) جبهه دوم خرداد که با ایده هاى سعید حجاریان مبنى بـر ((فـتـح سنگر به سنگر))، قدرت در چارچوب نظریه ((فشار از پایین ، چانه زنى در بـالا)) مـوفـق بـه تـسـلّط بـر قـوه مـقـنـنـه و شـوراهـاى اسلامى شده بود، با یکسرى کـارکـردهـاى افـراطـى در صـدد بـود دیـگـر عـرصـه هـاى قـدرت سـیـاسـى را بـه طـور کامل از آن خود کند.
5 . کارکردهاى افراطى دوم خرداد

بـدیـهـى اسـت کـه هـر جـریـان سـیاسى با حضور در قدرت سیاسى و داشت . کارکردهاى مـربـوط بـه اداره امـور در مـسـائل جـارى بـراى تـامین نیازمندیهاى عمومى مردم و کشور، و کـارکـردهـاى ویژه متناسب با افکار و اندیشه هاى خاص مربوط به آن جریان . بخشى از جبهه دوم خرداد از مبانى و اندیشه هایى برخوردار بود که کارکردهاى آن به نوعى نظام اسـلامـى را از درون بـه چـالش کـشـیـد. قتل هاى زنجیره اى ، حادثه کوى دانشگاه ، تلاش بـراى اصـلاح قـانـون مـطـبـوعـات ، طـرح جـرم سـیـاسـى ، لوایح دوقلو، موضوع حاکمیت دوگـانـه ، انـتـصـابـى و انـتـخـابى کردن نهادها و دستگاههاى حکومتى ، تلاش براى راه انـداخـتـن جـنـبـش ‍ مـدنـى و مـقاومت مدنى ، طرح انسداد سیاسى و خروج از حاکمیت و در نهایت تـحـصن در مجلس در ماههاى پایانى مجلس ششم ، نمونه هایى از کارکردهاى ویژه جریان دوم خـرداد طـى دوره حـضور در قدرت مى باشد. تشریح هر یک از این کارکردها نشاندهنده مـقـاصـد سـیـاسـى ایـن جـریـان اسـت کـه طـى سـالیـان گـذشـتـه تـحـقـق آن را دنبال مى کرده است . در واقع مقاصد و اهداف ، همان مواردى بود که تحت عنوان جامعه مدنى ، توسعه سیاسى و اصلاحات در این دور مطرح گردید. وجه مشترک در این سه موضوع ، ایـجـاد نـوعـى تـغـیـیـرات سـاخـتـارى و دگـرگـونـى اسـاسـى در اصـول ، مـبـانـى و اهـداف نـظـام اسـلامـى اسـت . هـمـراهـى بـرخـى از جـریـان هـاى لیـبـرال ، مـلى گـرا و هـمـچـنـیـن قـدرتـهـاى خـارجـى بـا ایـن جـریـان ، بـه دلیل همین مقاصد و اهداف سیاسى بود. براندازى خاموش یا نرم همانند انقلاب هاى مخملین و رنـگـارنـگ در دسـتـور کار برخى از افراطیون دوم خرداد قرار داشت . بسیارى از صاحب نـظـران بـا استناد به برخى از اظهارات افراطیون دوم اصلاحات را بخشى از سناریوى انـقـلاب مخملین دانسته که به دلیل هوشیارى مردم و عدم همراهى با آنان ، این سناریو در نطفه خفه شد و با شکست مواجه گردید. یکى از استنادات این نگرش به ماجراى تحصن ، اظـهـارات سعید حجاریان در گفتگوى با روزنامه شرق پس از انتخابات مجلس هفتم است . خـبـرنـگـار این روزنامه از حجاریان سؤ ال مى کند که چرا اصلاح طلبان با شکست مواجه شدند؟ وى در پاسخ مى گوید: ((یکى از دلایل شکست اصلاح طلبان این بود که هواداران اصـلاحات حاضر به هزینه کردن کف خیابان ها نبودند. اگر آن روز که 100 نماینده در مـجـلس تـحصن کردند، دو میلیون از طرفداران اصلاح طلبان به خیابان ها مى آمدند و در اطـراف مـجـلس تـحـصـن مـى کردند، طرف مقابل تسلیم مى شدو اصلاح طلبان پیروز مى گـشـتـنـد.)) ایـن اظـهـارات نـشـان مـى دهـد کـه اصـلاح طـلبـان بـا تـحـصـن در مـجلس به دنـبـال کـشاندن مردم در خیابان ها و شکل دهى به یک جنبش اجتماعى بودند. در حادثه کوى دانـشـگاه نیز چنین برنامه اى را برخى از افراطیون دوم خردادى داشتند و در آن مقطع نیز، عدم همراهى مردم ، آنان را با شکست مواجه ساخت .
6 . راهبردهاى انتخاباتى دوم خردادى ها

براى فهم و درک صحیح راهبردهاى انتخاباتى جریان دوم خرداد در انتخابات هشتمین دوره مـجـلس شـوراى اسـلامـى ، خـوب اسـت رویـکـردهاى انتخاباتى این جریان را در انتخابات پیشین به اجمال بررسى کنیم . بعد از انتخابات هفتمین دوره ریاست جمهورى در دوم خرداد 1376 تـاکـنـون ، هـشـت انـتـخـابات برگزار شده است . جریان هاى انتخابات متناسب با شـرایـط رویـکـردهـاى خـاص خـود را داشـتـه انـد. جریان دوم خرداد در این هشت انتخابات ، راهبردها و رویکرى یکسان نداشته است .
1 ـ 6 . انتخابات خبرگان سوم

اولیـن انـتـخـابـات پـس از دوم خـرداد 1376، انتخابات سومین دوره مجلس خبرگان رهبرى بـود. در ایـن انـتـخـابـات جـبـهـه دوم خـرداد تـلاش گـسـتـرده اى بـه عـمـل آورد تـا ایـن انـتـخـابـات در فـضایى سرد و با یک مشارکت حداقلى انجام گیرد. دوم خـردادى هـا بـا ایـن راهـبـرد انـتـخـابـاتـى بـه دنـبـال این هدف سیاسى بودند که پس از انـتـخـابـات ، مـشـروعـیـت نـظـام و رهـبـرى نـظـام را زیـر سـؤ ال بـبـرنـد. مـصـطـفـى تـاج زاده عـضـو افراطى جبهه مشارکت و سازمان مجاهدین ، در مقطع انتخابات خبرگان ، معاون سیاسى وزارت کشور بود و براى جلوگیرى از برپایى یک انـتـخابات پر شور و نشاط، طى اظهاراتى تبلیغاتى بر علیه انتخابات گفت ، در این شـرایـط حداکثر 7 ـ 6 میلیون نفر در انتخابات بیشتر شرکت نخواهند کرد و این به معنى پـیـدایـى بـحـران مـشـروعـیـت در نـظـام اسـت . در واقـع تـاج زاده بـه دنـبال القاء این مطلب بود که تمام کسانى که در دوم خرداد به آقاى خاتمى راى داده اند در انتخابات خبرگان شرکت نخواهند کرد و حداکثر شرکت کنندگان همانهایى خواهند بود کـه در انـتـخابات دوم خرداد به آقاى ناطق نورى راى دادند. البته بر خلاف این رویکرد انـتـخـابـاتى دوم خرداد، با فعال و منسجم عمل کردن جبهه منتقد دوم خرداد، حدود 18 میلیون نفر در انتخابات سومین دوره مجلس ‍ خبرگان شرکت کردند.
2 ـ 6 . انتخابات شوراهاى اول ، مجلس ششم و ریاست جمهورى دوره هشتم

دوره اول ، مـجـلس شـشـم و ریـاسـت جـمـهورى دوره هشتم به صورت منسجم ، یکپارچه و با لیـسـتـى واحـد عـمـل کـرد. جـبـهـه دوم خـرداد با این رویکرد انتخاباتى و ایجاد یک فضاى احساسى و هیجانى ، موفق شد تمام کرسى هاى شوراهاى اسلامى در شهر تهران و بیشتر شهرها را در اختیار بگیرد. اکثریت مجلس ششم را که انتخابات آن در فضاى پس از حادثه کوى دانشگاه در تیر ماه 1378 برگزار شد، به دست آورد و همچنین در انتخابات ریاست جمهورى دوره هشتم نیز آقاى خاتمى را مجدد بر مسند ریاست جمهورى نشاند.
3 ـ 6 . انتخابات شوراهاى دوره دوم ، مجلس هفتم و ریاست جمهورى دوره نهم

در سـه انـتـخـابـات شـوراهـاى دوره دوم در سـال 1381، مـجـلس هـفـتـم در سـال 1382 و ریـاست جمهورى دوره نهم در سال 1384 با رویکردهاى متفاوت جریان هاى سـیـاسى و شکل گیرى دسته بندى هاى جدید در جبهه دوم خرداد، شکست این جریان در سه انتخابات پیاپى رقم خورد.

الف . انتخابات شوراهاى دوره دوم : قدرت طلبى احزاب پدر سالارى چون جبهه مشارکت و سازمان مجاهدین انقلاب اسلامى ایران ، اختلافات درون جریانى جبهه دوم خرداد را تشدید کـرد و ایـن جـبـهـه را بـه سـمـت چـنـد پـارچـگـى در انتخابات شوراهاى دوره دوم سوق داد. پـیـروزى هـاى پـیاپى جریان دوم خرداد، این باور را در سران جبهه دوم خرداد ایجاد کرده بود که تحت هر شرایطى راى مردم از براى آنهاست و رقیب هیچ پایگاه مردمى ندارد. بر همین اساس جریان دوم خرداد با ایده وزن کشى اجتماعى براى هر یک از احزاب و گروه هاى دوم خردادى ، با چهار لیست در زاده ، لیست کارگزاران با صدرنشینى آقاى آشورى معاون کرباسچى ، لیست حزب همبستگى با دبیر کلى ابراهیم اصغرزاده و لیست ((اعضاى جبهه دوم خـرداد)) کـه بـراى تـهـران 32 کـانـدیـدا معرفى کرد تا مردم از بین آنان 15 نفر را انـتـخـاب نـمـایند. برخلاف تمامى تحلیل ها و پیش بینى هاى انتخاباتى ، در انتخابات شـوراهـاى دوره دوم ، جـنـجـالى تـرین عنصر دوم خردادى یعنى مصطفى تاج زاده که صدر نـشـین لیست جبهه مشارکت بود در تهران توانست رتبه شانزدهم را به دست آورد و تمامى پـانـزده کـرسـى شـوراى اسـلامـى شـهـر تـهـران در اختیار جبهه منتقدین دوم خرداد که با تـابلوى آبادگران ایران اسلامى وارد صحنه انتخابات شده بود قرار گرفت . ائتلاف آبـادگران در سطح کشور موفق به در اختیار گرفتن 64 درصد کرسى شوراها اسلامى شد. از اتفاقات مهم این مقطع ، خروج دفتر تحکیم وحدت (شاخه علامه ) از جبهه دوم خرداد بـود ایـن شـاخـه از دفـتـر تـحـکـیـم هـمـزمـان بـا خـروج از جـبـهـه دوم خـرداد، خـواسـتـار تشکیل ((جبهه دمکراسى خواهى )) شد.

ب . انـتـخـابـات مـجـلس هـفـتـم : در انـتـخـابـات مـجـلس هـفـتـم بـه دلیل رد صلاحیت بسیارى از نیروهاى افراطى دوم خردادى از سوى شوراى نگهبان ، حرکت بـسـت نـشینى و تحصن در صحن مجلس از سوى افراطیون جریان دوم خرداد، این مجموعه را بـا اخـتـلافـات درونـى بـیـشـتـرى روبـرو سـاخـت . ایـن جـریـان پـیـش از ایـن بـه دنـبـال حـذف نظارت استصوابى شوراى نگهبان بود، لکن موفق نگردید. با پایدارى و مـقـاومـت شـوراى نـگـهـبـان در بـرابر تمامى فشارها و فضا سازى ها، بخش افراطى این جـریـان راه انـدازى یک جنبش مخملى تدارک دید و تحصن تعدادى از نمایندگان دوم خردادى در مجلس نقطه آغاز این حرکت بود. عدم همراهى مردم با این جریان ، دوم خردادى ها را در بن بست قرار داد. در نهایت جریان دوم خرداد که زمانى توانسته بود اکثریت مجلس ششم را در اختیار بگیرد، در انتخابات مجلس هفتم به سه گروه تقسیم شد.

گـروه اول ـ ایـن گـروه ائتـلافـى را بـا عـنـوان ((ائتـلاف بـراى ایـران )) تشکیل داده و لیستى را با صدرنشینى کروبى براى انتخابات منتشر ساختند.

گـروه دوم ـ گـروهـهـایـى از دوم خـرداد مـانـنـد مـجـمـع روحـانـیـون مـبـارز، حـزب اعـتـدال و تـوسـعه ، خانه کارگر، ائتلاف ملى کار و تولید، ائتلاف آبادانى و توسعه ایـران ، ائتـلاف خدمتگزاران مستقل ایران اسلامى ، مجمع اسلامى بانوان ، حزب همبستگى ، حـزب اسـلامـى کـار و مـجـمـع نـیـروهـاى خـط امـام بـا ارائه لیـسـت هـاى مستقل و یا به صورت ائتلافى در انتخابات شرکت کردند.

گـروه سـوم ـ بـرخـى از گـروههاى دوم خردادى ، هر چند انتخابات را به صورت رسمى تحریم نکردند، لکن از آن کناره گیرى کرده و لیست ندادند. مهم ترین و برجسته ترین احزاب و گروههاى دوم خردادى از این گروه ، حزب مشارکت و سازمان مجاهدین بود.

در ایـن انـتـخـابـات ائتـلاف آبـادگران موفق به کسب بیش از 200 کرسى مجلس شوراى اسـلامـى گـردیـد. و از جـریـان دوم خـرداد حتى چهره هایى مانند کروبى از راه یافتن به مجلس ‍ باز ماندند.

نتیجه انتخابات مجلس هفتم که به مجلس اصولگرایان از پیش درهم ریخت و انتقادهاى دوم خردادى ها از یکدیگر شدت یافت . حزب مشارکت ، با صراحت مجمع روحانیون مبارز را به زدوبند با جناح راست متهم ساخت . سعید حجاریان با پذیرش ‍ ((مرگ اصلاحات ))، شعار زنـده بـاد اصلاحات را مطرح ساخت و گفت : براى آنکه بتوانیم دوباره جریان اصلاحات را زنده نماییم باید به متن مردم و جامعه بازگردیم .

سـازمـان مـجـاهدین کنگره سراسرى خود با نام ((بازگشت به جامعه مدنى )) را برگزار کـرد و مـشـارکـت در ارگـان خـود ((مـاهـنـامه آفتاب )) بر استراتژى ((اپوزیسیون مدنى و بـازدارنـدگـى فـعـال )) تـاکـیـد نـمـود. برخى از دیگر افراطیون دوم خردادى به همراه نـیـروهـاى مـلى ـ مـذهبى ، لیبرال دمکرات ها، سوسیال دمکراتها و جریانهاى سکولار، اقدام بـه تـشـکـیـل جـبهه اى با عنوان جبهه جمهورى خواهان را اعلام کرده و از احزاب دوم خردادى خـواسـتـند به این جبهه بپیوندند. در این مقطع زمانى بود که ((مانیفست جمهورى خواهى )) اکبر گنجى انتشار یافت . مانیفستى که بعدا مشخص گردید افرادى چون حجاریان و علوى تـبـار نـیز در تنظیم آن دست داشته و در واقع یک کارگروهى در جبهه مشارکت بوده است . گـروهـهـاى جـمـهورى خواه با انتشار منشور 81 ماده اى ، موازین حقوق بشر را مبناى اصلى همگرایى خود قرار دادند.

کـروبـى در واکـنـش به اعتراضات اعلام کرد، من خود را موظف به حضور در همه ى صحنه هاى انقلاب مى دانم ، حتى اگر یقین داشته باشم شکست مى خورم . ذاکرى از دیگر اعضاى مجمع روحانیون در واکنش به اتهامات مشارکت اعلام ائتلاف ما با مشارکت ، موسمى و مقطعى بود.

ج . انـتـخـابـات ریـاسـت جـمـهـورى دوره نـهـم : جـریـان دوم خـرداد کـه با محوریت خاتمى شـکـل گرفته بود، براى حفظ خود؛ با مشکلات جدى و فراوانى روبرو شد. به اعتراف بـسـیـارى از صـاحب نظران ، نقطه اتصال بسیارى از احزاب و گروههاى دوم خردادى به یـکـدیـگر شخص آقاى خاتمى بود و اکنون دوره دوم ریاست جمهورى او نیز رو به پایان اسـت . با نزدیک شدن به زمان برگزارى انتخابات نهمین دوره ریاست جمهورى در درون جـبـهـه بـه هـم ریـخـتـه دوم خرداد، این سؤ ال مطرح بود که چه کسى مى تواند جایگزین خاتمى گردد؟

هر چند برخى از افراطیون دوم خردادى شعار ((عبور از خاتمى )) و ((پیاده کردن خاتمى و کـروبى از قطار اصلاحات )) را سر دادند، لکن همگان در درون این جریان مى دانستند که ایـن جـریـان فـاقـد اصـول ، مـبـانـى و اهـداف مـشـتـرک اجـمـاعـى مـى بـاشـد و تـنـهـا عامل انسجام بخش آن خاتمى به عنوان رئیس جمهور است . بر همین اساس بهزاد نبوى عضو بـرجـسـته دوم خرداد و سازمان مجاهدین ، در شهریور 1383 در گفتگویى با خبرگزارى ایـسنا، خواستار اجماع اصلاح طلبان بر روى کاندیدایى شد که به نماد سازندگى در کـشـور لقـب یـافته است . وى در این گفتگو، از این نماد به عنوان ((آخرین خاکریز)) یاد کـرد و تـاکـیـد کـرد تـنـهـا در صـورت بـه قـدرت رسـیـدن این شخص است که اصلاحات فرصتى براى بقاء دارد. کروبى نسبت به این پیشنهاد واکنش عملى نشان داد و در پاییز 1383 به دیدار میرحسین موسوى رفت و رسما از وى براى شرکت در انتخابات دعوت به عـمـل آورد. در واقـع مـجمع روحانیون به بتواند بک بار دیگر حادثه دوم خرداد 1376 را تـکـرار کـنـد. پـس از مـدتـهـا بـحـث در مـورد مـیـرحـسـیـن و اسـتـقـبـال عـمـده ى گـروهـهـاى دوم خـردادى از کاندیداتورى ایشان ، با پاسخ منفى وى ، جریان دوم خرداد به سمت چند کاندیداتورى پیش رفت .

جبهه مشارکت و سازمان مجاهدین و بخش هایى دیگر از دوم خردادى ها به همراه ملى ـ مذهبى ها بـا تشکیل ((جبهه دمکراسى خواهى و حقوق بشر)) مصطفى معین را کاندیدا کردند. کروبى کـانـدیـداى مجمع روحانیون بود، هر چند برخى از چهره هاى مجمع وى را همراهى نکردند و بـه هـمـیـن دلیـل کروبى پس انتخابات از مجمع جدا گشت و حزب اعتماد ملى را راه انداخت . گـروهـهـایـى از دوم خـردادى هـا نـیـز از مـهـرعـلیـزاده حـمـایـت کـردنـد. ورود آقـاى هاشمى رفسنجانى به صحنه انتخابات وضعیت جدیدى را رقم زد و براى اولین بار بخش هایى از دوم خـردادى هـا و بـخـشـى هـایـى از جریان اصولگرایان ، در کنار هم در شمار حامیان کـانـدیـداتـورى ایـشـان قـرار گـرفـتـنـد. حـزب کـارگـزاران سـازنـدگـى ، حـزب اعـتـدال و تـوسـعـه و خـانه کارگر احزاب عمده ى دوم خردادى بودند که از هاشمى حمایت کردند.

بـا کـشیده شدن انتخابات ریاست جمهورى دوره نهم به دور دوم ، تقریبا تمامى احزاب و گـروههاى دوم خردادى ، جریان نهضت آزادى و ملى ـ مذهبى ها و برخى از اصولگرایان از هـاشـمـى رفـسـنجانى حمایت کردند ولى ایشان با فاصله هفت میلیون راى از رقیب خود عقب ماند.

انـتـخـابـات نـهـمـین دوره ریاست جمهورى از این جهت شکست سختى براى دوم خردادى ها به حـسـاب آمـد کـه بـا وجـود تـکـثـر در کـانـدیـداهـا در جـبـهـه اصـولگـرایـان ، از مـیـان مقابل شعارهاى دوم خردادى ها بود؛ شعارهایى که برگرفته از شعارها و آرمانهاى اصلى انقلاب اسلامى بود.
4 ـ 6. انتخابات خبرگان چهارم و شوراهاى دوره سوم

شـکـسـت پـى در پى در سه انتخابات متوالى براى جریان دوم خرداد، موجب شد تا سران جـریـان دوم خـرداد به فکر بررسى دلایل این شکستها برآمده و با یک بازسازى درونى مـقـدمات بازگشت به قدرت را فراهم سازند. در آستانه انتخابات خبرگان دوره چهارم و شـوراهـاى دوره سـوم احـزاب و گـروهـهـاى دوم خـردادى بـا برپایى کنگره ها، نشست ها و جلسات محفلى بر روى چند اصل براى راهبرد انتخاباتى خود توافق کردند.

1. اصل بازگشت به قدرت

2. اصل ائتلاف به عنوان یک ضرورت

3. اصل ایجاد شکاف در جریان اصولگرا به عنوان مقدمه پیروزى بر رقیب

4. اصل حضور قدرتمند در شوراها و به دست گیرى جریان شوراها

5 . اصـل حـضـور حـداقـلى در خـبـرگـان بـا داشـتـن یـک فـراکـسـیـون حداقل 10 نفره

در کـنـگـره نـهـم مـشـارکـت کـه طـى روزهـاى 19 و 20 مـرداد مـاه سـال 1385 در تـهـران بـرگـزار گـردیـد، مـیـردامـادى بـه عـنـوان دبـیـر کـل ، جـایـگـزیـن مـحـمـدرضـا خـاتـمى شد. بسیارى این جایگزینى را براى جلوگیرى از انـشـعاب در درون جبهه مشارکت ارزیابى کردند. در این کنگره بر این نکته تاکید شد که بـایـد از رفـتـارهـاى افـراطـى اجـتـنـاب و راه اعتدال را در پیش گرفت . در کنگره مشارکت میردامادى به نفى افراد رادیکال مثل گنجى و رفتارهاى افراطى پرداخت . انتخابات گفت در این انتخابات یا همه با هم شرکت مى کنیم یا هیچکدام شرکت نمى کنیم . تاکید بر روى مـطالبات حداقلى براى رسیدن به یک ائتلاف حداکثرى به منظور بازگشت به قدرت ، حـرفى بود که چهره هاى کلیدى دوم خرداد بر زبان جارى مى ساختند. کسانى که زمانى به دلیل خودبرتربینى دچار نوعى توهم شده بودند و تصور مى کردند راى مردم به آنـهـا قطعى است ، در این انتخابات ائتلاف را تنها راه ممکن براى بازگشت به قدرت مى دیـدنـد. مـحـسـن مـیـردامـادى در این راستا گفت : ((طبعا در شرایطى که فعلا براى اصلاح طـلبان در جامعه پیش آمده ، ما به حداقل ها اکتفا خواهیم کرد. طرح خواسته هاى حداکثرى در شرایط فعلى بجا و معقول نیست و براى رسیدن به خواسته هاى حداقلى خودمان فکر مى کنیم . تا مدتى باید ائتلاف را سرلوحه کار خودمان قرار دهیم و با افراد همسو با خود، مسیر ائتلافى را طى کنیم .))

جـلایـى پور عضو دفتر سیاسى مشارکت که در انتخابات شوراهاى دوره دوم نظریه وزن کشى اجتماعى را براى هر یک از احزاب دوم خردادى مطرح کرده بود، در آستانه انتخابات شـوراهـاى دوره در گـفـتـگـو بـا رادیـو آلمـان مـى گـوید: ((راهبرد اصلى حزب مشارکت در انـتـخـابـات آیـنـده ، تـشـکـیـل ائتـلاف بـزرگ اسـت مـا بـایـد بـه دنبال ائتلاف میان تمامى نیروهاى اصلاح طلب باشیم .))232

دبـیـر کـل سـازمـان مـجـاهـدیـن نـیـز در کـنـگـره ایـن سـازمـان کـه در 26 و 27 مـردادمـاه سـال 1385 بـرگـزار گـردیـد، بـر روى ائتـلاف بـه عـنـوان یـک اصل ضرورى تاکید کرد کارگزاران نیز بر ضرورت ائتلاف تاکید کرده ، لکن با این تـفـاوت کـه نـیات که امروز اصلاح طلبان بیش از هر زمان دیگر به اندیشه هاى هاشمى رفـسـنـجـانى نزدیک شده اند و هر چند شخص هاشمى دیگر قدرت جلب آراى مردم را ندارد ولى مى تواند محور ائتلاف اصلاح طلبان باشد.

بـیـشـتـریـن واکنش هاى صریح و تند علیه ایده ائتلاف در جریان دوم خرداد را کروبى از خود نشان داد. ایشان در این خصوص مى گوید: ((دوستان خود من باعث شدند راى نیاورم یک عده که پیش از این مایه اختلاف بودند و سرنوشت اصلاحات را به اینجا کشاندند، امروز مـجـددا سـخـن از ائتـلاف بـه مـیـان آورده ، امـا در حـقـیـقـت بـه دنبال همان کارهاى قبلى خود هستند.))

نـگـرش هـاى مـتـفـاوت در جـریـان دوم خـرداد بـاعـث شـد سـه طـیف در این جریان در آستانه انتخابات خبرگان چهارم و شوراهاى سوم شکل گیرد. طیف مشارکت و مجاهدین با تاکید بر مـحـوریـت مـجـمـعـیـن (مـجـمـع روحـانـیـون مبارز و مجمع محققین و مدرسین حوزه علمیه قم )، طیف کـارگـزاران بـا مـحـوریـت هـاشـمى و حزب اعتماد ملى با محوریت کروبى که اصرار بر ارائه لیست مستقل داشت . در نهایت جریان دوم خرداد با یک لیست اصلى و چند لیست فرعى ، لکـن با اشتراکات زیاد در لیست هاى متعدد وارد رقابت هاى انتخاباتى شد و با استفاده از چـهـره هـاى مـعتدل و با بهره گیرى از اختلافات اصولگرایان که با سه لیست وارد عرصه رقابت شده بودند، توانست اولین گام ها را براى بازگشت به قدرت بردارد و براى انتخابات بعدى امیدوارتر گردد.
7. انتخابات مجلس هشتم

سرنوشت ساز مى داند. این جریان براى موفقیت در این انتخابات ، با نقد درون جریانى به آسیب شناسى خود پرداخته و درصدد است با درس آموزى و عبرت گیرى از گذشته ، مـجـددا بـه صحنه قدرت با قوت باز گردد. از مجموعه موضعگیرى ها عناصر مؤ ثر در ایـن جـریـان مـى تـوان دریـافـت کـه دلایـل زیـرا از عوامل اصلى شکست سنگین این جریان در چند انتخاب پیاپى و دورى مردم از آنان بوده است .

1. جدا شدن از متن مردم و فاصله گرفتن از مطالبات واقعى ملت

2. تندروى در گذشته در حوزه هاى گوناگون

3. تفرقه و اختلافات درون جریانى

نـتـیـجـه ى ایـن آسـیـب شـنـاسـى مـوجـب شـده ، اکـنـون احـزاب دوم خـردادى شـعـار اعـتـدال گـرایـى و تـوجـه بـه مطالبات مردم و رسیدن به ائتلاف را سرلوحه کار خود قـرار دهند. طى ماههاى گذشته عناصر اصلى این جریان تلاش داشته تا شعارهاى مذکور را فـراگیر نماید. امّا به نظر مى رسد جبهه دوم خرداد از درون گرفتار چالش هاى جدى شـده و هـیـچ گـاه نـمـى تـواند به انسجام قبلى دست یابد. چالش اصلى دوم خرداد، محور وحـدت و ائتـلاف مـى بـاشـد. در سـالهـاى پایانى دوره دوم خرداد، از سوى برخى از دوم خردادى ها مطرح شد که جبهه اصلاحات فاقد ((سر)) است . اکنون تلاش مى شود این نقص بـزرگ ، بـا گـذاشـتـن ((سـرهـا)) بـه جـاى ((سـر)) جبران گردد. ایده اى که خود نوعى رقابت درون جریانى را به وجود آورده است .
8 . ایده ائتلاف در سایه بزرگان

جریان دوم خرداد به ویژه براى رسیدن به ائتلاف و دادن لیست واحد در انتخابات مجلس هـشـتـم ، ایـده اى را مـطـرح کـرده انـد. روزنـامـه کـارگـزاران ، ارگـان حـزب کارگزاران سـازنـدگـى در شـمـاره 29/1/1386 خـود مـدل ائتـلاف در سایه بزرگان را تحت عنوان ((اصـلاح طـلبـان و مـثـلث اتـحـاد)) مـطـرح و ضـرورت پـیروى همه اصلاح طلبان از این مـدل را مورد تاکید قرار داد. براساس این مدل احزاب و گروههاى دوم خردادى به سه طیف تـقـسـیـم شـده و بـراى هـر طـیـف بـزرگـى مـعـرفـى شـده اسـت . بـراسـاس ایـن مدل این سه شخصیت چنانچه مثلث اتحاد را تشکیل دهند به صورت طبیعى دوم خرداد به یک ائتلاف پایدار دست مى یابد. این سه طیف با شخصیت هاى محورى آن عبارتند از:

1. طـیـف کـارگـزاران ، اعـتـدال و تـوسـعه ـ حزب اسلامى کار و خانه کارگر با محوریت هاشمى رفسنجانى

2. طـیـف سـازمـان مـجـاهـدین ، مشارکت ، مجمع روحانیون مبارز و مجمع ادوار مجلس با محوریت خاتمى

3. طیف حزب اعتماد ملى ، همبستگى ، مردسالارى و مجمع نیروهاى خط امام با محوریت کروبى

ایـده ائتـلاف در سـایـه بـزرگـان کـارگـزاران بـه دلیل رقابت هاى درونى جریان دوم خرداد بر سر رهبرى این جریان ، با واکنش هاى متفاوت روبـرو گـردیـد. بـرخـى از طـیـف هـاى دوم خـردادى از ایـن ایـده اسـتـقـبـال و بـرخى نسبت به آن واکنش منفى نشان دادند. در جبهه دوم خرداد چهار طیف اصلى قابل مطالعه مى باشند.
1 ـ 8 . طیف خاتمى

خـردادى هـا بـاشـد و جـبـهـه اصـلاحـات را رهـبـرى کـنـد. خـاتـمـى بـا بـى اعـتـنـایـى به تشکل هایى مثل گروه 7 و شوراى هماهنگى جبهه اصلاحات درصدد است تا نقش کارگزاران و سـازمـان مـجـاهـدیـن و اشـخـاصى مثل بهزاد نبوى را در هدایت جریان دوم خرداد کاهش ‍ دهد. اکـنـون خـاتـمـى بـا بـرپـایـى جـلسـات مـخـتـلف ، انـجـام سـفـرهاى استانى و حضور در مـحـافـل دانـشـگـاهـى و سـخـن گـفـتـن بـا اقـشـار مـخـتـلف از جـمـله دانـشـگـاهـیـان ، بـه دنبال بازیابى نقش فعّال خود در جریان دوم خرداد مى باشد.
2 ـ 8 . طیف کروبى

کـروبى براى خود نقش قابل توجهى قائل و معتقد است در انتخابات ریاست جمهورى دوره نـهم ، عدم همراهى و بعضا کارشکنى هاى برخى از دوم خردادى ها باعث شکست وى گردید. کـروبـى هـر چـنـد تـاکنون به صورت صریح از خاتمى اسمى نبرده ، لکن بارها اعلام کـرده اسـت کـه اگـر جـبـهـه اصـلاحات محور داشت ، کارش به اینجا نمى رسید. این سخن بـدیـن مـعـنـى اسـت کـه وى رهـبـرى خـاتـمـى و مـحـور بـودن ایـشـان را بـه تـنـهـایـى قـبـول نـدارد. کـروبى براساس همین نگرش بود که از مجمع روحانیون جدا گشت و حزب اعتماد ملى را راه اندازى کرد. در انتخابات شوراهاى دوره سوم و خبرگان چهارم بر ارائه یـک لیـسـت مـسـتـقل با تابلوى اعتماد ملى اصرار داشت و اکنون نیز براى انتخابات مجلس هـشـتـم نـیـز روى لیـسـت بـا تـابـلوى اتـحـاد مـلى بـه صـورت مـسـتـقـل اصـرار مـى ورزد و حـاضـر نـیست وارد ائتلاف گردد. از طرف دیگر برخى از دوم خـردادى هـا، کـروبـى را تـک رو و خـودمـحـور مـى دانـنـد. بـر هـمین اساس معتقدند باید با کروبى جلوى اقدامات غیر قابل پیش ‍ بینى او را بگیرند.
3 ـ 8 . طیف سازمان مجاهدین

سـازمـان مـجـاهدین براى خود در دوره هشت ساله ریاست جمهورى خاتمى و مجلس ‍ ششم نقش مـحـورى قـائل بـود. اکـنـون عـنـاصر این سازمان به شدت نگران از دست دادن موقعیت خود هـسـتـنـد. عـنـاصـر این سازمان از درون جریان دوم خرداد متهم به افراط گرایى و حرکات رادیکالى هستند؛ حرکاتى که جبهه اصلاحات را با شکست مواجه ساخت . بنابراین سازمان تـلاش مـى کـند با حضور در ائتلاف و تشدید فعالیت ها در سراسر کشور موقعیت خود را باز یابد.
4 ـ 8 . طیف کارگزاران

بـعـد از شـکـست دوم خردادى ها، کارگزاران با تعدادى دیگر از گروههاى دوم خردادى به سرعت در اطراف هاشمى مثل گذشته حلقه زده و در سایه ایشان سعى کردند موقعیت خود را به عنوان یک حزب تاءثیرگذار در عرصه سیاست و قدرت کشور حفظ نمایند.

کـارگـزاران ایده رهبرى شورایى را با حضور آقایان هاشمى ، خاتمى و کروبى براى جـبـهـه اصـلاحات مطرح کردند. این ایده با واکنش منفى خاتمى و کروبى مواجه شد، آقاى هـاشـمـى هـم از آن اسـتـقـبـال نـکـرد. آقـاى هـاشـمـى بـه دلایـل مـخـتـلف از جـمـله سـوابـق خـود در انـقـلاب و ارتباط با تمامى جریان هاى سیاسى ـ انقلابى ، بیشتر تمایل دارد خود را یک چهره فراجناحى معرفى کند.
9. قوت ها و ضعف هاى جریان دوم خرداد

داراى یـکـسـرى نـقـاط قـوت و نـقـاط ضـعـف اسـت . بـراى راهـیابى به مجلس ، این جریان راهبردهاى انتخاباتى خود را با توجه به این نقاط قوت و ضعف و شرایط رقیب و همچنین تـهـدیـدات و فـرصـت هـاى در مـحـیـط تـدویـن کـرده و دنبال مى نماید. مهم ترین نقاط قوت و ضعف این جریان به شرح زیر است :
1 ـ 9. نقاط قوت

1. اتخاذ رویکردى واقع گرایانه با توجه به آسیب شناسى از گذشته خویش

2. داشـتـن گـفـتـمـانـى انـتـقـادى نـسـبـت بـه وضـعـیـت مـوجـود بـه دلیل خارج بودن از قدرت

3. برخوردارى از قدرت مالى و اقتصادى

4. داشتن رسانه هاى گسترده مکتوب ، سایت ها و خبرگزاریها

5 . موفقیت نسبى در انتخابات شوراهاى اسلامى دوره سوم

6 . داشـتـن فـرصـت کـافـى بـراى بـرنـامـه ریـزى به جهت خارج بودن از مسئولیت هاى اجرایى

7. انـعـطـاف طـیـف هـاى دوم خـردادى بـراى ائتـلاف بـه دلیل انگیزه ورود به قدرت

8 . برخوردارى از پایگاه نسبى در میان بخشى از نیروهاى جامعه به ویژه روشنفکران

9. شـعـار اعـتـدال گرایى و کنار گذاشتن افراطى ها
2 ـ 9. نقاط ضعف

1. نداشتن پایگاه مردمى به ویژه در میان متدینین و نیروهاى ارزشى

2. دورى از آرمانهاى انقلاب ، حضرت امام و رهبرى

دوم خردادى

4. اختلافات درونى و رقابت بر سر قدرت

5 . نداشتن محور وحدت بخش و انسجام آفرین

6 . سابقه ناکارآمدى در حل مشکلات کشور و تامین منافع ملى

7. سابقه ساختار شکن و براندازى خاموش و عبور از قانون اساسى

8 . چالش افراطیون در موضوع اعتدال گرایى

10. راهبردهاى انتخاباتى جریان دوم خرداد براى مجلس هشتم

انـتـخـابـات هـشـتـمـیـن دوره مـجـلس قـرار اسـت در 24 اسـفـنـدمـاه سـال جـارى بـرگـزار گـردد. جـریـان دوم خـرداد مـعـتـقـد اسـت امـکـان تـشـکـیـل مـجـلسـى هـمـانـنـد مجلس ششم دیگر وجود ندارد، لکن در صدد است در مجلس هشتم حضورى قدرتمند داشته باشند. بر همین اساس ، با توجه به نقاط قوت و ضعف خود از یـک سـو، و وضـعـیـت اصـولگـرایـان بـا تـوجـه بـه شـرایـط کـشـور و مسائل منطقه اى و بین المللى از دیگر سوى ، با رویکردى خاص و اتخاذ یکسرى راهبردها در تلاش است به این هدف برسد.

مهم ترین راهبردهاى انتخاباتى جریان دوم خرداد براى کسب اکثریت مجلس هشتم عبارت است از:
1 ـ 10. ائتلاف حداکثرى

عـمـده گـروهـهـاى دوم خـردادى بـر ائتـلاف حـداکثرى بر مبناى مطالبات حداقلى هر یک از احـزاب دوم خـردادى بـه عـنـوان یـک ضـرورت تـاریـخـى در این مقطع تاکید دارند. پس از مـوسـوى لارى شـکـل گـرفـتـه است و سیدمحمد خاتمى نقش برجسته اى در این ستاد دارد و سعى مى کند جریان دوم خرداد را همانند گذشته رهبرى کند. برخى از طیف هاى دوم خردادى مـانـنـد حـزب اعـتـمـاد مـلى هـنـوز وارد شدن به ائتلاف را نپذیرفته اند و بر ارائه لیست مـسـتـقـل بـا تـابـلوى اعـتـمـاد مـلى اصـرار مـى ورزنـد. در نـقـطـه مـقـابـل شـعـار ائتـلاف در جـریـان دوم خـرداد چـهـره هـاى شـاخـص احـزابـى مـثل اعتماد ملى و همبستگى همچنان دیدگاههاى انتقادى خود را نسبت به کارکردهاى افراطیون دوم خـرداد در گـذشـتـه بـیـان داشـتـه و نـسـبـت بـه بـرخـى از مـسـائل هـشـدار مى دهند. بهزاد نبوى براى حفظ وحدت در میان اصلاح طلبان تاکید مى کند نـبـایـد مـسـائل درون جـریـانـى را رسـانـه اى کـرد و مـصـلحـت همه در سکوت نسبت به این مسائل است .

تـمـامـى شـواهد حاکى است دوم خردادى ها به یک ائتلاف 100درصدى نخواهند رسید، لکن لیـسـت هـاى سـه یـا چهار طیف در دوم خرداد با اشتراکات بسیار بالا به مردم ارائه خواهد شد.
2 ـ 10. اعتدال گرایى و میدان ندادن به افراطیون

((افـراط گـرایـى )) از دلایل شکست اصلاح طلبان ارزیابى شده و بر همین اساس اکنون شـعـار ((اعـتـدال گـرایـى )) به عنوان یک راهبرد مورد تاکید جریان هاى دوم خردادى قرار دارد. البـتـه از زمـانـیـکـه کـنـار گـذاشتن افراطیون از جبهه دوم خرداد مطرح گردید، این جـریـان از درون با چالش هاى جدى مواجه شده گروهى از دوم خردادى ها طرح این موضوع را خـطـرنـاک و موجب فروپاشى دوم خرداد از درون ارزیابى اصلاح طلبان پیشرو قلمداد کرده و افراطى معرفى کردن آنها را نادرست خوانند.

عـده اى هـم بـر ضـرورت کـنـار گذاشتن افراطى ها تاءکید کرده و علت شکست جریان دوم خـرداد را در هـمـیـن حـرکـات افـراطـى خـلاصـه کـردنـد. بـه عـنـوان مـثـال ، قـوامـى از نـمـایـنـدگـان مـشارکتى مجلس ششم مى گوید: ((ما اصلاح طلب تندرو نـداریـم بـلکـه آنها اصلاح طلب پیشرو هستند.)) راه چمنى از حزب همبستگى در همین راستا مى گوید: ((مواظب باشید کار را به دست نیروهاى تندرو ندهید، چون آنها در جامعه دیگر جـایگاهى ندارند.)) تاکنون آقاى کروبى بیشترین موضع علیه افراطى ها و تندروها را در جریان دوم خرداد داشته است . کروبى در اظهاراتى بسیار صریح گفت : ((دوم خردادى هـا بـراى رسیدن به هدف از همه استفاده ابزارى مى کنند و با افراط گرى از روحانى و دانـشـجـو گـرفـتـه تـا مـردم ، هـمـه را بـه قـتـلگـاه مـى بـرنـد.)) در واکـنـش بـه ایـن قـبـیل اظهارات کروبى ، محمدرضا خاتمى از اعضاى مشارکت بدون اینکه از کروبى نامى بـبـرد گـفـت : ((سـؤ ال مـا از کـسـانـى کـه امـروز بـه طـبـل اعـتـدال مى کوبند این است که شما در آن تندروى ها که ریشه بسیارى از انحرافات اسـت چـه نـقـشـى داشتید؟ کسانى که ادعاى ریش سفیدى دارند و معتقد بودند لابى و بازى پشت پرده ، جلو سیل بنیان کنى را که مطبوعات با آن رو به رو بودند و ما را به تدوین قـانون مطبوعات رساند، گرفت ، حتى توانایى جلوگیرى از بسته شدن یک روزنامه را هـم نـداشـتـنـد! بـا تـوجـه بـه ایـن مـوضـع گـیـرى هـا، ایـن سـؤ ال مـطـرح اسـت کـه آیـا مـوضـوع اعـتـدال گـرایى در جبهه دوم خرداد یک راهبرد است یا یک تـاکـتـیـک و راهـکار؟ زیرا افراط گرایى در دوم خرداد، متوجه یک یا دو فرد نمى شود. از نـظـر بـرخـى مـجاهدین به عنوان دو مجموعه پدر سالار در دوره دوم خرداد متهم به افراط گـرایـى هـسـتـند. دلیل آنها هم تحصن در مجلس ششم است . تحصنى که پشت صحنه آن را جـبـهـه مـشـارکـت و سـازمـان مجاهدین برعهده داشتند. موقعى که از مسایلى چون تحصن به عـنـوان رفـتـار افـراطـى سخن به میان آمده ، بلافاصله بهزاد نبوى به دفاع از عملکرد مجلس ششم و به ویژه تحصن نمایندگان در این مجلس پرداخت .

از اظـهـارات مـجـمـوعه عناصر کلیدى دوم خرداد این گونه برداشت مى شود که با توجه به عدم تمایل مردم به چهره هاى جنجالى و افراطى ، باید براى کاندیداتورى از چهره هاى معتدل و سرشناس یا نیروهاى جوان غیر شناخته شده استفاده کرد. اگر زمانى تصور مـى رفـت کـه لیـسـتـى بـا سـرگـروهـى چـهـره اى جـنـجـالى مـثـل تـاج زاده راى مـى آورد، امـروز جـریان مذکور متوجه شده که این تصور اشتباه بوده و بـایـد آن را اصـلاح نـمـایـد. بـنـابـرایـن دوم خـردادى هـا بـراى راى آوردن بـه دنـبـال ایـن هـسـتـند که چهره هاى معتدل و سرشناس ‍ خود، با سابقه وزارت ، معاون وزیر، مـعـاون رئیـس جـمـهـور و اسـتـانـدار را بـه شـهـرسـتـانـهـاى محل خود ببرند و با این شیوه سرگروه کردن آنان ، راى بیشترى را به دست آورند.
3 ـ 10. ایجاد اختلاف در اردوگاه اصولگرایان

بـررسـى سـایـت ها، روزنامه ها و تحلیل محتوایى برخى از اظهار نظرهاى دوم خردادى ها نـشـان مـى دهـد یـکـى از راهبردهاى انتخاباتى آنان ، ایجاد اختلاف در جبهه اصولگرایى اسـت . دوم خـردادى هـا پـیـروزى نـسـبـى خـود را در جریان انتخابات شوراهاى دوره سوم ، نـاشـى از عـدم تـوافـق اصـولگـرایان بر سر یک لیست واحد در آن انتخابات مى دانند، بنابراین نیز تکرار شود.
4 ـ 10. تخریب دولت و مجلس اصولگرا

راهـبـرد ((تـخـریـب دولت و مـجـلس اصـولگـرا)) از راهـبـردهـاى اصـلى دوم خـردادى هـا در انـتـخـابـات مـجـلس هـشـتم به حساب مى آید. روزنامه هاى دوم خردادى هر روز با تیترها و یـادداشـت هاى خود با بهره گیرى از یک سوژه به نقد تخریب گونه اصولگرایان مى پردازند. موضوع گرانى و تورم ، قیمت بالاى مسکن ، سهمیه بندى سوخت و مشکلات آن و تـهـدیـدات خـارجى از جمله مواردى است که طى ماههاى اخیر، احزاب و گروههاى دوم خردادى با پرداختن به آنها سعى کرده اند موقعیت اصولگرایان در نزد مردم را تضعیف نمایند.
5 ـ 10. استفاده از ظرفیت هاى قومى ـ مذهبى

جـریـان دوم خـرداد بـراى جـلب آراى مـردم در مـنـاطـق قـومـیـتـى مـثـل بـلوچـسـتـان ، کـردسـتـان و... و همچنین آراى اهل سنت به سمت شعارهایى روى آورده که بـتـوانـد بـا بـرجـسـتـه کـردن مـطـالبـات قومى ـ مذهبى ، این نگاه را القاء نماید که در صـورت به قدرت رسیدن ، به این مطالبات پاسخ مثبت خواهند داد و آنها را برآورده مى سازند.233
6 ـ 10. موج سازى و موج سوارى

چهره هاى نظریه پرداز دوم خردادى ، دلیل اصلى موفقیت این جریان در انتخابات گذشته را در ایجاد موج و سوار شدن این جریان بر موج احساسات و عواطف مردم ارزیابى مى کنند بـنـابـراین برخى از احزاب و گروههاى دوم خردادى بر این اعتقادند که باید در آستانه انـتـخابات مجلس هشتم نیز تا لیست آنان راءى آورد. البته در این جریان کسانى هم هستند کـه مـعـتـقـدنـد زمـان ایـجـاد موج و موج سوارى گذشته است و باید کسانى را به صحنه فـرسـتـاد کـه خـود آنـان در مـیـان مـردم راى داشـتـه بـاشـنـد. مـرعـشـى از عـناصر کلیدى کـارگـزاران ، در طى سخنرانى در رشت به همین نکته اشاره کرده است . جریان دوم خرداد بـراى ایـجـاد یـک فـضـاى احـسـاسـى بـراى مـوج سـوارى بـه طـرح مسائل زیر روى آورده است .
نمونه هایى از ایجاد موج را مى توان در موارد زیر برشمرد:

الف . حـمـله بـه شـوراى نـگـهـبـان : هـجـمـه عـلیـه شوراى نگهبان با بهانه برگزارى انتخابات آزاد و عادلانه از جمله اقداماتى است که طى ماههاى اخیر در دستور کار برخى از جـریـان هـاى دوم خـردادى قرار گرفته است . آنان با اشاره به برخى از رد صلاحیت ها، ایـن شـیـوه را مـحـروم سـازى مردم از حق انتخابات آزاد دانسته و سعى مى کنند با طرح این مـسـئله خـود را طـرفدار واقعى حقوق مردم معرفى و رقیب را متهم کنند به اینکه اعتقادى به نقش و راى مردم ندارد. آقاى کروبى چندى قبل در همایشى که با عنوان ((نشست هم اندیشى جـمـعـى از نـمـایـنـدگـان ادوار مـجـلس )) در مـورخ 4/5/1386 در مـحـل حـزب اعـتـمـاد ملى برگزار گردید، با اشاره به رد صلاحیت ها در گذشته ، براى جـلوگـیرى از تکرار آن در انتخابات مجلس هشتم گفت : ((من از چهره هاى اصلاح طلب مانند آقـاى هـاشـمـى و آقـاى خـاتـمـى کـمـک مى خواهم و از دوستان حزبى خواستم که با ایشان مـلاقات کنند و از آنها کمک بخواهند و ان شاءالله هر چه از دست مان برآید انجام مى دهیم ، چـون حـقـوق مردم است ، امّا متاءسفانه جریانى وجود دارد که معتقد به راى مردم نیست و راى مردم را مشورتى مى داند.))

آقایان هاشمى و خاتمى نیز هر کدام به نوعى سلامت انتخابات آزاد را خواستار شده اند. بـا طـرح بـرخـى از مـوضـوعـات از نـاحـیـه ایـن افـراد، ایـن سـؤ ال در اذهـان پـدیـدار شـده کـه گـویـا اصـولگـرایـان بـه دنبال جلوگیرى از برگزارى انتخابات آزاد و عادلانه هستند! آقاى خاتمى که به مناسبت 16 آذر در دانـشگاه تهران حضور یافته بود، به نوعى نظارت شوراى نگهبان را مغایر دمکراسى و حق انتخاب آزاد مردم ارزیابى کرد.

ب . سـیـاه نـمـایـى داخـلى : جـریان دوم خرداد با چشم بستن بر روى دستاوردهاى ((مجلس ‍ اصـولگـرا)) و ((دولت اصـولگـرا)) بـه صـورت گـسـتـرده بـه دنـبـال سـیـاه نـمـایى داخلى ، برجسته کردن مشکلات و تیره و تار نشان دادن آینده هستند. آنـان بـراى ایـجـاد نـگـرانـى در مردم ، مدیریت کنونى کشور را فاجعه آمیز تلقى کرده ، بـعـضـا بـا بهره گیرى از دیدگاههاى انتقادى بخشى از اصولگرایان به کارکردهاى دولت ، بـر ایـن نکته تاکید دارند که باید هر چه سریع تر جلوى این سبک کارهاى غیر هـدفـمـنـد گـرفـتـه شـود. خـروج دولت از سند چشم انداز، اتخاذ سیاست هاى تورم ساز، مـشـکـلات سـهمیه بندى بنزین ، سفرهاى استانى و مصوبات فاقد پشتوانه کارشناسى و... مـطـالبـى اسـت که مرتب به آن پرداخته مى شود تا نگرانى مورد نظر آنان در مردم ایـجـاد شـود. دوم خـردادى هـا بـراى تاثیر گذارى بر راى مردم مى کوشند مبناى قضاوت مـردم را تـنـهـا بـر روى قـیـمـت کـالاهـا در مـقـطـع کـنـونـى خـلاصـه کـنـنـد. چـنـدى قبل آقاى خاتمى با که وضع آنان امروز بهتر است یا در گذشته بهتر بود.

ج . بزرگ نمایى تهدیدات خارجى : طى ماههاى گذشته برخى از اظهارات دوم خردادى ها نـشـان داد کـه آنـان بـراى ایـجاد یک تحرک انتخاباتى و ایجاد فضاى احساسى جهت موج سوارى به دنبال بحرانى نشان دادن شرایط کشور هستند. برجسته کردن سخن برخى از افـراد بـا هـدفِ ویـژه نـشـان دادن شـرایـط کشور به صورت گسترده در ماههاى اخیر، در دستور رسانه هاى دوم خردادى قرار گرفته است . در این سناریو تلاش مى شود اینطور وانمود شود که با توجه به مسائل هسته اى ، تهدیدات خارجى روز به روز بیشتر شده و احـتـمـال اقـدام نـظـامـى آمـریکا علیه ایران در حال افزایش است . این تهدیدات ریشه در مـدیـریـت فـعـلى کـشـور دارد و بـراى عـبور از این تهدید باید مدیریت کشور تغییر کند. مواردى از این اظهارات به شرح زیر است .

1. مـوسـوى لارى در جـمـع رؤ سـاى سـتـادهـاى اسـتـانى ائتلاف اصلاح طلبان مى گوید: ((شـرایـطـى کـه کـشـور مـا در حـوزه مـدیـریـتـى دارد، شـرایـط ویـژه اى اسـت ، هـم در تـعـامـل بـا خارجى ها و هم در سیاست هاى داخلى و هم برنامه هایى که باعث شده است حتى نـزدیـک تـریـن افـراد بـه مـدیـران اجـرایـى امروز به این نتیجه برسند که پاره اى از تصمیمات اشتباه بوده است .

2. خاتمى در همین نشست اعلام مى دارد: ((کشور ما در معرض تهدیدات بزرگى قرار دارد و متاءسفانه نگرانى جدى وجود دارد که با مشکلات بزرگترى روبرو گردد.))

3. حـسـن روحـانـى در جـمـع اعـضـاى شـوراى مـرکـزى حـزب اعـتـدال و تـوسـعـه نـیـز بـر شـرایـط ویژه کشور تاکید و با افزایش پرهیز از افراط گرایى و حرکت بر مسیر اعتدال و میانه روى اعلام کرد.

بـه دنـبـال طـرح ایـن قـبـیل مطالب و تکرار آن ، دوم خردادى ها ایده طرح ((نجات ملى )) را مطرح کردند. هدف اصلى از طرح ((نجات ملى )) ایجاد دغدغه در مردم نسبت به آینده است . در حـالى کـه ایـن طـرح صـرفـا بـا اهـداف تـبـلیـغـاتـى بـراى انـتـخـابـات مجلس هشتم دنـبـال مـى شـود! سـخـنـگـوى فـعـلى سـتـاد ائتـلاف اصـلاح طلبان مى گوید: ((شعار یا شعارهاى ملى ائتلاف مبتنى بر همان اصول کلى برنامه ها در راستاى خروج از بحران ملى و بـیـن المـللى اسـت و در ایـن رهـگـذر شـعـار نـجـات مـلى مـى تـوانـد قـابـل تـاءمـل باشد براى اصلاح طلبان نجات کشور و خروج از بحران هاى جدى فعلى بسیار مهم تر از صرف پیروزى در انتخابات است .))

این جریان بدون توجه به دستاوردهاى دولت نهم در عرصه سیاست خارجى به ویژه در موضوع هسته اى و انزواى آمریکا در ایجاد اجماع علیه ایران ، همواره بر تهدیدات آمریکا و شکننده بودن ایران در برابر این تهدیدات تاءکید و سعى دارد این گونه وانمود کند کـه چـنانچه مردم در انتخابات آینده به اصولگرایان راى دهند کشور در گیر جنگ خواهد شد و راه عبور از این جنگ و جلوگیرى از وقوع آن ، به قدرت رسیدن اصلاح طلبان است . تـاج زاده از عـنـاصـر اصـلى مـجـاهـدین ـ مشارکت از جمله کسانى است که این موضوع را با صـراحـت بـیان داشته و تلاش مى شود این نوع ادبیاتِ مورد استفاده تاج زاده ، با نزدیک شـدن بـه انـتـخـابـات فـراگـیـر شـود. وى مـى گـویـد: ((در طول دهه هاى خطرناکى نبوده است ! نفى تهدیدات و مخاطرات در چنین شرایطى خردمندانه نـیـسـت بـه خـصـوص آنـکـه جـمـهـورى اسـلامـى ایـران عـلاوه بـر مـسـائل فـوق ، بـا پـرونـده هـسـتـه اى خـود در شـوراى امـنـیـت سـازمـان ملل متحد دست و پنجه نرم مى کند و عملکرد دولت نهم متاءسفانه به گونه اى است که دو حزب جمهورى خواه و دمکرات را در آوردن فشار به کشور و مردم به توافق رسانده است . من نه تنها خطر را جدى و گسترده مى دانم ، بلکه آن را فورى ارزیابى مى کنم ، امّا معتقد نـیـسـتم که این تهدیدات با هر عملکرد ما محقق خواهند شد. بلکه معتقدم اگر دولت و مجلس عـاقـلانـه رفـتـار کـنـنـد، شـایـد بـتـوان بـرخـى از ایـن تـهـدیـدات را حـتـى به فرصت تبدیل کرد و کشتى هسته اى کشور را به ساحل نجات رساند.))

تـاج زاده مـى گـویـد در قـبـال این تهدید، دو راهبرد وجود دارد: راهبردى که مى گوید در بـرابـر مـتـجـاوزیـن ایـران را بـه ((ویـتـنـام اسـلامـى )) تـبـدیـل مـى کـنـیـم کـه راهبرد اصولگرایان است و راهبرد دیگرى که مى گوید باید از ویتنام عبور کنیم .

البـتـه با انتشار گزارش 16 سازمان اطلاعاتى ـ امنیتى آمریکا در مورد فعالیتهاى هسته اى ایران به دنبال گزارش مثبت البرادعى و بروز شکاف بیشتر میان اعضاى گروه 1 + 5 بـراى تـصـویـب قـطـعـنـامـه سـوم عـلیـه ایران ، این ایده نمى تواند آن کاربرد ویژه تبلیغاتى را براى طراحان آن در انتخابات داشته باشد.
پى نوشتها:

202. پرتو ولایت ، اصول گرایى اسلامى و شاخص هاى آن ، (تهران ، بلاغ ، 1385)، ص 14.

203. همان ، ص 21.

204. مـقـام مـعـظـم رهـبرى در دیدار با دانشجویان و اساتید دانشگاههاى کرمان ، 19 / 2 / 1384.

205. همان .

206. همان .

207. هـمـه ایـن مـوارد در دیـدار مـسـئولان و کـارگـزاران نـظـام جـمهورى اسلامى ، تاریخ 29/3/1385 و دیـدار بـا رئیـس ‍ جـمهورى و اعضاى هیاءت دولت در تاریخ 19/6/1385 بیان شده است .

208. صادق سلیمى بنى ، جامعه شناسى سیاسى احزاب ، جامعه روحانیت مبارز، (تهران ، تحسین 1381)، ص 31.

209. لطـفـعـلى لطـیـفى پاکده ، جامعه شناسى سیاسى احزاب ، حزب مؤ تلفه اسلامى ، (تهران ، تحسین 1381)، ص 20 ـ 21.

210. شـنـاسـنـامـه تـشـکـلهـا و احـزاب سـیـاسـى جـمهورى اسلامى ایران ، (تهران ، اداره کل سیاسى وزارت کشور، 1377)، ص ‍ 103.

211. حمید رضا ظریفى نیا، کالبد شکافى جناحهاى سیاسى در ایران ، (تهران ، آزادى اندیشه 1378)، ص 96.

212. جریان شناسى سیاسى ـ فرهنگى ایران ، همان ، ص 39 ـ 40.

213. کیهان ، 5/8/1386، ص 2.

214. همان .

215. روزنامه شرق ، 7/3/1386، ص 1.

216. مـهـدى نـظرپور، جریان شناسى ، (تهران ، سازمان بسیج فرهنگیان نیروى مقاومت بسیج ، 1386) ص 120.

217. همان ، ص 121، ص 46 ـ 47.

218. مـهـدى نـظـرپـور، جـریـان شـناسى ، (تهران ، معاونت آموزش نیروى مقاومت بسیج ، 1381)، ص 71.

219. همان ، ص 72.

220. همان ، ص 73.

221. همان .

222. همان ، ص 76.

223. تـحـلیـلى بـر آرایـش نـیروهاى سیاسى ، اداره سیاسى ستاد حوزه نمایندگى ولى فقیه در سپاه ، تهران ، 1385، ص 14.

224. همان .

225. همان ، ص 15.

226. همان ، ص 15.

227. همان ، ص 16.

228. روزنامه رسالت ، دوشنبه ، 12/12/1385، ص 1.

229. تحلیلى بر آرایش نیروهاى سیاسى ، همان ، ص 42.

230. همان ، ص 49 ـ 50.

231. روزنامه کیهان ، 22/9/1385، ص 1؛ روزنامه رسالت ، 22/9/1385، ص 1.

.232 واحد مرکزى خبر، 20 / 5 / 1385.

.233 در کـنـگـره سـازمـان مـجـاهـدیـن انـقـلاب اسـلامـى در تـاریـخ 26 و 27 مـرداد سـال 1385، سـیـد هـاشـم هـدایـتـى و مـحمدعلى توفیقى از عناصر سنى مذهب و کرد جبهه اصـلاحـات بـه عضویت شوراى مرکزى سازمان پذیرفته شدند. در طى سالهاى اخیر در سـفـرهـاى عـنـاصـر دوم خـردادى بـه مـنـاطـق قـومـیـتـى ، ایـن عـنـاصـر بـا طـرح مسایل قومى و مذهبى درصدد جلب آراء مردم در این مناطق هستند.

منابع

1. کـتـاب حـمـاسـه حـضـور، دولت کـارآمـد، نـاشـر اداره سـیـاسـى سال 1384.

2. کـتـاب خـبـرگـان چـهـارم ، تـثـبـیـت رونـدهـاى عـزت بـخـش ، نـاشـر اداره سـیـاسـى سال 1385.

3. کـتـاب تـحـلیـلى بـر آرایـش نـیـروهـاى سـیـاسـى ، نـاشـر اداره سـیـاسـى سال 1385.

4. هفته نامه صبح صادق ، شماره هاى مختلف (اداره سیاسى ).

5. نشریه اخبار و تحلیل ها، شماره هاى مختلف (اداره سیاسى ).

6. سایت بصیرت (اداره سیاسى ).

7. نشریه تا انتخابات (اداره سیاسى ).

8. روزنامه شرق .