آداب دوستی

سرزمین کهن ایران همواره زادگاه ادیبان و دانشمندانی بوده است که توجّه به امور اخلاقی را سرلوح ة کار خود ق رار داده اند. از دیرباز کتاب های چندی در زمینة اخ لاق و تربی ت نگاش ته ش ده اس ت. «انیس النّاس» یکی از این کتاب های اخلاقی و تربیتی است که در سال 830 هجری قمری به دست شخصی گمنام به نام «شجاع» به رشتة تحریر درآمده است. وی این کتاب را به پیروی از قابوسنامه در بیست فصل نگاشته است و در لابه لای مطالب کتاب، عبارت ها و اشعار فارسی و عربی مرتبط با موضوع را ذکر کرده است. پژوهش حاضر به بررسی و معرّفی فصل دوم کتاب انیس النّاس با عنوان «در آداب دوست گزیدن و شرط آن» پرداخته است و تلاش کرده تا ابتدا منابع مورد استفادة نویسنده را در نوشتن کتاب مشخّص کند و آنگاه تأثیر اندیش ه های اسلامی و ایرانی را در این کتاب نشان دهد.

از موضوعاتی که در متون اسلامی مورد تأکید قرار گرفته، آداب دوستی است؛ این موضوع در بسیاری از منابع اسلامی در ضمن عناوینی همچون آداب معاشرت، معیارهای دوستی، فضایل اخلاقی مطرح شده است. یکی از ابعاد مربوط به این موضوع، چگونگی آموزش این آداب به کودکان است، که به صورت مستقل مورد توجه قرار نگرفته است. مقاله حاضر کوشیده تا گامی هرچند کوچک در این جهت برداشته و با استفاده از متون اصیل اسلامی راه کارهایی را برای آموزش آداب دوستی به کودکان معرفی کند. مقاله با استفاده از روش توصیفی تحلیلی به بررسی، دسته بندی و تحلیل آموزه های اسلامی آداب دوستی پرداخته و یافته های خود را به صورت ذیل به عنوان راه کارهای آموزش آداب دوستی به کودکان معرفی کرده است: الف. آموزش عملی؛ یعنی الگوبودن والدین در قالب دوستی: 1. با خودِ کودکان و 2. رفتار دوستانه با دوستان؛ ب. آموزش زبانی مشتمل بر راه کارهای توصیه های عام، مصداقی و معرفی الگو؛ ج. ترکیب آموزش زبانی و عملی؛ د. تلاش والدین در جهت گزینش دوستان خوب.