آیه 23 زمر

آرامش، یکی از مفاهیم کلیدی در زندگی بشر است. قرآن کریم، در آیه 28 رعد ذکر خدا را به عنوان علت انحصاری آرامش دل ها معرفی می کند، اما در آیاتی دیگر ذکر خدا ، عامل وجل و ترس از خداوند متعال معرفی شده است؛ مانند آیات «الَّذِینَ إ ِذَا ذُکِرَ اللَّهُ وَ جلَتْ قُلُوبُهُمْ» و «تَقْشَعِرُّ مِنْهُ جُلُودُ الَّذِینَ یَخْشَوْنَ رَ بَّهُمْ». در نگاه نخست، این آیات، ناسازگار به نظر می رسند. برای جمع میان این آیات و رفع تعارض، راهکارهای گوناگونی توسط مفسران ارائه شده است. مقاله حاضر در سایه بررسی مفاهیم قرآنی ناظر بر آرامش؛ یعنی سکینت، اطمینان قلبی و أمنه، به ارائه راهکاری جدید در این زمینه پرداخته است. نتیجه اینکه هر کدام از این مفاهیم، بار معنایی خاص خود را دارند. سکینت و اطمینان قلبی، به معنای آرامش روحی بوده و با آرامش متعارف (آرامش روانی) تفاوت دارد. با توجه به این نکته مهم، ناسازگاری اولیه آیات، از میان برداشته می شود.

قرآن کریم «اقشعرار» یا «لرزش بدن» مؤمنان در هنگام مواجه شدن با آیات قرآن را یکی از ویژگی های قرآن و نشانه ای از هدایت الهی معرفی کرده است. ایمان حالتی معنوی و لرزش بدن و پدیده های هم بسته با آن همگی مادی هستند. به همین دلیل تحقیق بر این پدیده، راهی برای کشف روزنه هایی از ارتباط عمیقی میان ماده و معنا می گشاید. با وجود اشاره مستقیم قرآن مجید به این حالت تجربی توجه چندانی به ویژگی ها، علل و فرایندهای به وجود آمدن آن نشده است. این درحالی است که در علم زیبایی شناسیِ موسیقی به لرزی ناشی از برخی فرازهای عمیق و لذت بخش موسیقی اشاره شده و تحقیقات تجربی مفصلی در ارتباط با شناسایی ویژگی ها، علل و چگونگی به وجود آمدن این لرز انجام شده است. مطالعه حاضر به روش مقایسه ای مباحث تفسیری در باره «اقشعرار» را با گزیده ای از نتایج تحقیقات تجربی بر پدیده لرز موسیقیایی تطبیق داده است. در نتیجه ضمن شناسایی وجوه شباهت و تفاوت این دو پدیده و استفاده از ویژگی های هریک در شناسایی دقیق تر پدیده مشابه، فهمیده شده است که هرچند این دو پدیده عیناً یکسان نیستند اما اشتراک به گونه ای است که حقیقت واحد و یگانه هر دو حالت در ویژگی ها، اسباب و فرایندهای شکل گیری آشکار است و تمایز آنها در شدت و ضعف و عمق و سطح قابل تبیین است.