مداخلات روان شناختی آموزشی

در سال های اخیر، روان شناسان و روان پزشکان در زمینه اختلال نقص توجه و بیش فعالی به دنبال ارزیابی و مقایسه اعتبار و کارایی مداخلات روان-شناختی، آموزشی و درمان های دارویی بوده اند. در این خصوص، فراتحلیل با یکپارچه کردن نتایج حاصل از انجام تحقیقات مختلف، میزان اندازه اثر روش های درمان را مشخص می نماید. پژوهش حاضر نیز بر آن است تا با استفاده از الگوی پژوهشی فراتحلیل، مقایسه میزان اثرگذاری مداخلات روانشناختی و درمان های دارویی را بر کاهش نشانه های اختلال نقص توجه و بیش فعالی مورد بررسی قرار دهد. برای این منظور46پژوهش که از لحاظ روش شناختی مورد قبول بود، انتخاب و فراتحلی در مورد آنها انجام گرفت. ابزار پژوهش عبارت از چک لیست فراتحلیل بود. یافته های پژوهش نشان داد میزان اندازه اثر مداخلات روان شناختی بر کاهش نشانه های کلی اختلال نقص توجه و بیش فعالی 54/0، بر علایم نقص توجه 48/0، بر بیش فعالی 59/0 و همچنین میزان اندازه اثر درمان های دارویی76/0 بود. براساس نتایج فراتحلیل حاضر نتیجه گیری می شود که میزان اندازه اثر درمان های دارویی نسبت به مداخلات روانشناختی بیشتر بوده است.

مقدمه: یکی از رایج ترین اختلالات دوران کودکی مورد توجه روانشناسان و روان پزشکان، اختلال نقص توجه / بیش فعالی است که منجر به نقص توجه، بیش فعالی و تکانش گری در افراد مبتلا می شود. هدف: پژوهش حاضر با هدف بررسی اثربخشی آموزش شطرنج در دانش آموزان مبتلا به اختلال بیش فعالی / نقص توجه بود. روش: جامعه آماری پژوهش نیمه تجربی حاضر، ۷۶ نفر دانش آموز مبتلا به اختلال بیش فعالی همراه با نقص توجه شهرستان خرم آباد در سال تحصیلی ۹۹-۱۳۹۸ بود؛ که تعداد ۳۲ دانش آموز به شکل نمونه گیری در دسترس انتخاب شده و به شکل تصادفی بر اساس سن و جنس و نتایج پیش آزمون به دو گروه ۱۶ نفری کنترل و آزمایش تقسیم شدند؛ و گروه آزمایش آموزش شطرنج را به مدت ۱۱ هفته متوالی و هفته ای یک جلسه ۳۰ الی ۹۰ دقیقه دریافت کرد. آزمودنی ها سه بار (پیش آزمون، پس آزمون، پیگیری دو هفته) با پرسشنامه های کانرز و سوانسون ارزیابی و داده ها با آزمون تحلیل واریانس مرکب، آزمون تعقیبی بنفرونی و با استفاده از نرم افزار ۲۱ SPSS تجزیه و تحلیل شدند. یافته ها: نتایج حاصل از پژوهش نشان دهنده ی همبستگی مستقیم و بالایی بین نتایج به دست آمده از هر دو ابزار اندازه گیری سوانسون و کانرز و تأثیر مثبت آموزش شطرنج در دانش آموزان مبتلا به بیش فعالی / نقص توجه بود (۰/۰۰۱=P، ۲۰/۱۷=F). نتیجه گیری: با توجه به تأثیر مثبت آموزش شطرنج بر علائم بیش فعالی / نقص توجه پیشنهاد می شود از آموزش شطرنج برای کاهش علائم بیش فعالی / نقص توجه استفاده شود.