شواهد ژئومورفولوژیک

حوضه آبریز چله در رشته کوه زاگرس و در محدوده مرز بین استان های کرمانشاه و ایلام واقع شده است. به نظر می رسد جوان بودن لندفرم های ژئومورفولوژیک منطقه، نتیجه تشدید فعالیت های نئوتکتونیکی در کواترنری باشد. هدف از این پژوهش، ارزیابی میزان تاثیر گذاری حرکات مورفوتکتونیکی جوان در تحول لندفرم های حوضه تحت بررسی و مقایسه نتایج به دست آمده با شاخص های تجربی و شواهد ژئومورفولوژیک (پرتگاه های گسلی جوان، سطوح مثلثی شکل، عدم کوهپایه، تپه های مسدود کننده، مخروط افکنه های بریده شده و جابه جا شده و عدم تقارن رودخانه چله) و نیز داده های GPS سال های (2006، 2007و2008) ایستگاه ایلام است. در این پژوهش، از داده های GPS، بازدید های متعدد میدانی لندفرم ها، شاخص های ژئومورفیک Fmf، Smf)،Af، T،( SL، نقشه های توپوگرافی، زمین شناسی و عکس های هوایی منطقه و نرم افزار ArcGIS 9.3 به عنوان ابزار تحقیق برای تجزیه و تحلیل مورفوتکتونیک منطقه استفاده شده است. نتایج، بالاآمدگی و حرکات راستالغز راست بَر را در زاگرس شمال غربی در محدوده حوضه مورد مطالعه تایید می نماید. شاخص های تجربی به کار رفته و نیز شواهد لندفرم های جوان دگر شکل شده، به طور روشن، وجود حرکات نوزمین ساختی فعال به صورت بالاآمدگی و حرکات راستالغز راست بر و عملکرد مشترک این حرکات را اثبات می نماید.

جنوب شرقی دریای خزر، یکی از مناسب ترین مکان ها برای مطالعه ی شواهد ژئومورفولوژیک ناشی از تغییرات سطح اساس دریای خزر است. نتایج حاصل از بررسی تصاویر ماهواره ای، وجود چهار تراس دریایی را نشان می دهد که در سطوح ارتفاعی 21-متر، 23- متر ، 24 - متر و 26- متر ، به ترتیب با سن های 24 ± 653، 24 ± 940، 23 ± 478 و 32 سال پیش تشکیل شده اند. مطالعه ی داده های رسوب شناسی و فسیل شناسی در دو مقطع کوره سو و گمیش تپّه، به ترتیب با تراز آب 23- متر و 24- متر نشان میدهد که پیش از 24 ±940 و 24 ± 653 سال پیش، افزایش تراز آب، سبب رشد سدهای ماسه ای در منطقه ی مورد مطالعه شده است و با توجّه به شیب کم منطقه، در پشت آن لاگون بازی شکل گرفته است، اما در اثر پایین رفتن سطح آب دریا، لاگون موجود در پسکرانه ی سدّ ماسه ای خشک شده است. همچنین رودخانه ی گرگان رود در طول کواترنری پسین، تغییراتی مانند تغییر مکان مصب، تغییر رژیم رسوب گذاری و تغییر شکل دلتا داشته است. در سده های اخیر نیز، شواهد مختلفی از تغییر سطح اساس دریای خزر در منطقه برجای مانده است. از بررسی تصاویر ماهواره ای لندست مشخّص شد که دلتای گرگان رود از سال 1975 تا سال 2005 نزدیک به یک کیلومتر به سمت دریا پیشروی داشته است. همچنین وسعت خلیج گرگان در سال 1975، حدود 330 کیلومترمربّع و با بالاآمدن سطح آب دریا در سال 2006 به 458 کیلومتر مربّع افزایش یافته است.

ارتفاعات تالش به دلیل قرارگیری در مجاورت بزرگترین پهنه ی آبی بسته ی دنیا یعنی دریای خزر وبهره گیری از منابع رطوبتی عظیم آن به ویژه در دامنه های خاوری یکی از مناطق مرطوب  آب وهوایی کشور محسوب می گردد. این موقعیت به همراه اختلاف ارتفاع زیاد مکانی که از سطح دریا تا خط الرأس ارتفاعات به بیش از3200 متر می رسد، باعث ریزش بارش های کافی در طول سال می گردد، که شکل آن در فصول سرد در ارتفاعات به صورت برف وجلگه ی ساحلی نیز باران است.این خصلت به ویژه در طول کواترنر به تناوب تغییرات آب وهوایی و حاکمیت دوره های سرد یخچالی  بین یخچالی باعث حاکمیت قلمروهای مختلف فرسایشی در سطوح مختلف ارتفاعی گردیده است، هر چند که شدت عمل آن ها در دامنه های خاوری بیشتر از دامنه های باختری بوده است. لیکن حوضه ی دریاچه ی نئور به عنوان یکی از چاله های آبی دامنه های باختری ارتفاعات تالش که در داخل یک گودال گسلی قرار گرفته از این تغییرات بی تاثیر نبوده است. در حال حاظراشکال مختلفی همانند نهشته های،دریاچه ای که سرتا سر پیرامونی وبخش وسیعی ازنیمه ی جنوبی حوضه رادر بر گرفته، مخروط افکنه ها، چاله های فرو افتاده با کف پوشیده ازنهشته های دریاچه ای و چمنزار، که در  طول سال معمولاً اشباع از آب می باشند.و پادگانه های دریاچه ای ، عمده ترین میراث تغییرات آب و هوایی دیرینه هستند که درسطح حوضه به چشم می خورند. در حال حاضراین اشکال درطول نیمی از سال تحت تاثیرفرایند برفسابی و در طول فصول گرم نیز تحت تاثیرفرسایش آب های روان در حال تکامل وتکوین هستند.این تحقیق بر اساس مشاهدات میدانی و مطالعات عکس های  هوایی1:55000، نقشه های توپو گرافی 1:50000 و زمین شناسی1:100000 و تصاویر ماهواره ای انجام گرفته و در نهایت بر اساس شواهد ژئومورفولوژیک، تغییرات آب وهوای کواترنر پسین مورد شناسایی و بازسازی قرار گرفته است.