روستاهای سیستان

پژوهش حاضر، شناسایی رابطه بازارهای جاده ای با پایداری اقتصادی- اجتماعی روستاهای منطقه سیستان بوده و روش تحقیق در این پژوهش به صورت توصیفی- تحلیلی، مبتنی بر مطالعات کتابخانه ای- میدانی (پرسشنامه) است و برای تجزیه و تحلیل داده ها از آزمون آماری نرم افزار SPSS و جهت تهیه نقشه ها از نرم افزار GIS استفاده شده است جامعه آماری تحقیق را کلیه روستاهای نزدیک بازارهای جاده ای تشکیل می دهد که تعداد 3622 خانوار از 34 روستا را دربر می گیرد. برای آزمون فرضیات از آزمون من – ویتنی استفاده شد. یافته ها حاکی از آن است که بین میزان پایداری اقتصادی روستاهای نزدیک و دور از بازارهای جاده ای تفاوت معنادار و میزان پایداری اجتماعی عدم تفاوت معنادار وجود دارد، در واقع؛ نتایج بررسی دو گروه از روستاهای نزدیک و دور از بازارهای جاده ای که دارای شرایط محیطی یکسان بوده اند، نشانگر آن است که روستاهای نزدیک به بازارهای جاده ای با میانگین 91/2 و94/2 دارای سطح پایداری بالاتری در ابعاد اقتصادی و اجتماعی بوده و به طور کلی 70 درصد روستاهای نمونه نزدیک جاده دارای پایداری مطلوبی هستند.

هدف از پژوهش حاضر، شناسایی چالش ها و موانع پیش روی کارآفرینی سبز دریاچه ای در روستاهای منطقه سیستان است. جامعه نمونه این پژوهش علاوه بر 11 متخصص درزمینه روستایی و کشاورزی، ساکنان 7 روستا از توابع منطقه سیستان است. از این بین براساس فرمول کوکران، تعداد 120 نفر انتخاب شدند و با روش تصادفی از آنها نظرسنجی شد. برای تجزیه وتحلیل داده ها، روش های تحلیل سلسله مراتبی فازی (FAHP)، تحلیل رتبه رابطه خاکستری (GRA) و آماری T تک نمونه ای در نرم افزار SPSS به کار رفت. نتایج تحلیل سلسله مراتبی فازی حاصل از پرسش نامه کارشناسان نشان می دهد عامل زیرساختی و فنی با ضریب تأثیر 41/0درصد رتبه اول، عامل اقتصادی با ضریب تأثیر 39/0درصد رتبه دوم، عامل آموزشی - حمایتی و اجتماعی - فرهنگی به ترتیب با ضریب تأثیر 11/0 و 09/0درصد رتبه های سوم و چهارم را در ایجاد چالش های کارآفرینی سبز به خود اختصاص داده اند؛ همچنین نتایج حاصل از پرسش نامه روستایی (T تک نمونه ای) نشان می دهد چالش کارآفرینی سبز در دو بعد زیرساختی فنی با میانگین 13/3درصد و اقتصادی با میانگین 3درصد، بیشتر از میانه نظری است و دو بعد آموزشی حمایتی و اجتماعی - فرهنگی به ترتیب با میانگین های 46/2 و 92/1درصد، رتبه های سوم و چهارم را در ایجاد محدودیت های کارآفرینی سبز کسب کردند؛ همچنین در تمامی ابعاد بررسی شده، به ترتیب شاخص های خرید محصولات سبز با قیمت کم توسط دلالان، نامناسببودن حمایت های دولت درزمینه توسعه بازار محصول و صادرنشدن محصول به استان های مجاور با میانگین های 55/4، 35/4 و 30/4 بیشترین امتیاز را کسب کردند. با هدف رتبه بندی روستاهای دارای چالش کارآفرینی با استفاده از تکنیک (GRA) مشخص شد تعداد 6 روستا ضریب بیش از 50/0درصد (چالش زیاد) و فقط یک روستا ضریب کمتر از 50/0درصد (چالش کم) دارد.

شهر زابل با توجه به گسترشی که دارد با پدیده حاشیه نشینی مواجهه است. علت گسترش حاشیه نشینی افزایش امکانات رفاه در شهر، رهایی نیروی کاراز بخش کشاورزی، دامداری، خشک شدن رودخانه هیرمند و تالاب هامون ، بسته شدن مرز وعدم رونق توسعه بازارچه های مرزی در روستاها و بیکاری آن ها به علت نبود نگاه مثبت اقتصادی از سوی خط مشی گذاران به روستاهای سیستان باعث شده تا توازن شهر و روستا از بین برود که منجر به مهاجرت به شهر شده و همچنین فقر، بیکاری، ارزانی ملک اجاره بها زمین در مناطق حاشیه و نبود فضای سبز در مناطق اصلی شهر نیز به شکل گیری مشکلات فراوانی ازجمله اسکان غیررسمی منجر گردیده است. از این رو این پژوهش در پاسخ به این سوال انجام پذیرفت که علت گسترش مناطق حاشیه نشین شهرستان زابل و برنامه ریزی منطقه ای مبتنی بر مهار معضل کدامند؟ پژوهش به روش کیفی، مبتنی بر تحلیل تم و ابزار اطلاعات مورد نیاز این پژوهش بررسی ادبیات و مبانی نظری تحقیق ، اسناد و مدارک ،مشاهدات میدانی و مطالعات اکتشافی نگارنده و مصاحبه نیمه ساختار یافته با 20 نفر ازنخبگان درباره ی جامعیت دسته بندی شاخص ها انج ام گرفت پس از انجام تجزیه و تحلیل داده ها تم های اقتصادی و محیطی و عدم سیاست گذاری صحیح توسعه روستایی منطقه سیستان به عنوان علت گسترش مناطق حاشیه نشین شهرستان زابل و پیشگیری در مبدا (روستاهای منطقه سیستان ) و پیشگیری در مقصد (شهرستان زابل) به عنوان برنامه ریزی منطقه ای مبتنی بر مهار گسترش حاشیه نشینی مورد شناسایی و بحث قرار گرفتند

الگوی معیشت سنتی روستاها معمولاً پاسخگوی زندگی مردم نبوده و لزوم تغییر آن با توانمندسازی اقتصادی- اجتماعی روستاییان اجتناب ناپذیر است. در این راستا رویکرد آینده پژوهشی با توانمندسازی اقتصادی- اجتماعی می تواند بهره برداری خردمندانه از منابع و امکانات محلی را تسهیل نماید. پژوهش حاضر از نوع کاربردی است که با هدف آینده پژوهی توانمندسازی اقتصادی- اجتماعی روستاییان در تغییر الگوی معیشت در روستاهای سیستان انجام شده است. روش تحقیق توصیفی – تحلیلی مبتنی بر بررسی های اسنادی، میدانی و تکمیل پرسشنامه بوده است. جامعه آماری تحقیق در واحد روستا، 796 نقطه روستایی در سیستان و در واحد خانوار، 60075 خانوار روستایی بود. حجم نمونه در واحد روستا با استفاده از فرمول اصلاحی شارپ 40 و در واحد خانوار، بر اساس فرمول کوکران 321 تعیین گردید. روایی پرسشنامه تدوین شده با استفاده از نظر کارشناسان خبره و پایایی آن با ضریب آلفای کرونباخ تائید گردید. تجزیه و تحلیل داده های گردآوری شده با آزمون های مناسب نرم افزار SPSS انجام گردیده است. نتایج تحقیق نشان داد که بین توانمندسازی اقتصادی– اجتماعی روستاییان و تغییر الگوی معیشت آن ها رابطه معنادار وجود دارد. توانمندسازی اقتصادی با ضریب همبستگی 302/0 و توانمندسازی اجتماعی با ضریب همبستگی 112/0 می تواند در تغییر الگوی معیشت روستاییان سیستان در حال و آینده مؤثر باشد.