جامعه شناسی تاریخی تفسیری

در مقالة حاضر بعد تصمیم گیری مشارکتی در مشروطیت ازلحاظ نوع کنش و روابط، مورد توجه قرار گرفته است. براساس این، پژوهش بر احزاب مجلس دوم متمرکز شده است که حتی در نخستین گام تصمیم گیری، یعنی «حل اختلاف» به سوی مذاکرات سازنده پیش نمی رفتند. از این رو، «کشمکش خلع سلاح مجاهدین» یا «پارک اتابک» انتخاب و این مسئله مطرح شده که چگونه و با چه شیوه هایی طرفین در هر مرحله به منازعات موجود واکنش نشان دادند؛ به گونه ای که منازعه ای کلامی و قانونی به درگیری ای نظامی تبدیل شد. در جست وجوی پاسخ، در چارچوب جامعه شناسی تاریخی تفسیری، منابع تاریخی مرتبط براساس مدل پلکان منافع/ حقوق/ قدرت فیشر و بنا بر «روش تحلیل فازی» بازخوانی شده است. پس از کدگذاری منابع تاریخی و تخمین نمره های عضویت مجموعة فازی، «عاملان متکی بر شیوه های حل اختلاف به شدت هزینه بر» مشخص شد که طرفین به تدریج از پنج نوع شیوه، شامل 4/0، 6/0، 9/0، 9/0 و 1 فرایند به شدت هزینه بر استفاده کردند. چند ضعف اساسی تصمیم گیری مانند فقدان نگاه کل گرا و اطلاعات کافی، نبود راه حل های جای گزین و منصفانه، و اعتماد نابجا به این فاجعه منجر شد.

مقاله به بررسی این سؤال می پردازد که جامعه شناسی تاریخی چگونه توانسته است تقابل تاریخ (تفرید) و جامعه شناسی (تعمیم) را حل کرده، آنها را در یک قالب واحد جمع کند؟ برای پاسخ به این پرسش، مقاله با اتکا به روش توصیفی- تحلیلی، ابتدا بر جدال تعمیم و تفرید تمرکز پیدا کرد و سپس با بررسی ویژگی ها و اختصاصات هر یک از دو رشته جامعه شناسی و تاریخ، تمایزات آنها را برجسته ساخت. در بخش بعد، به طور مشخص جامعه شناسی تاریخی، ویژگی ها و انواعش معرفی شد. در پایان نیز با نگاه به چگونگی حضور ویژگی های جامعه شناسی و تاریخ در هر یک از انواع جامعه شناسی تاریخی، چگونگی ترکیب تاریخ و جامعه شناسی در انواع جامعه شناسی تاریخی نشان داده شد. مشخص شد که هر یک از انواع جامعه شناسی تاریخی، به لحاظ هستی شناختی، معرفت شناختی و یا اهداف، به یکی از رشته های تاریخ یا جامعه شناسی نزدیک است.