استغفار از گناه

مبحث مربوط به عصمت پیامبر اکرم (ص) از منظر فرقه ها و نحله های مختلف، براساس مبناهای گوناگون محل توجه و بحث قرار گرفته است. ازجمله آیات مربوط به عصمت پیامبر خاتم (ص) مواردی است که «ذنب و استغفار» در ظاهر، به ایشان منتسب شده است. باتوجه به وجود اختلاف آرای تفسیری ذیل این آیات، بدون شک روایات تفسیری اهل بیت (ع) در گره گشایی از فهم آیات قرآن بسیار مؤثر است ، به ویژه در آیاتی که معرکه آراء تفسیری است. بررسی در پژوهش حاضر به روش توصیفی-تحلیلی و رویکرد انتقادی در میراث تفسیری فریقین با نمونه موردی اندیشه های تفسیری طبری و اندیشه های تفسیری آیت اللّه معرفت ذیل این موضوع سامان مى یابد. این بررسی، اهمّ آرای تفسیری از نگاه این دو مفسر را طرح و بررسی خواهدکرد. درپایان، آنچه از مقایسه تطبیقی آرای این دو مفسّر حاصل می شود چنین است که به اعتقاد طبری  منظور عفو از گناه برای پیامبر (ص)، گناهی است که نسبت به پیامبر اکرم (ص) آمده؛ یعنی برای پیامبر (ص) گناه را مفروض می دارد که امر شده است ایشان از آن گناه استغفار کنند. درمقابل، معرفت در نظریه پردازی خویش ذیل این آیه متاثّر و متعلّم از آموزه تفسیری رضوی بوده؛ یعنی وی معتقد است که در این آیه منظور از ذنب، گناه و عصیان نیست، بلکه همان طورکه هر مصلح اجتماعی در جریان نهضتش دگرگونی هایی هم به همراه دارد، پیامبر (ص) نیز در زمان مشرکان هم چون مصلح ظهور کرد و آنچه را به زعم مشرکان ارزشمند بود در هم شکست؛ درنتیجه، مراد از ذنب در این آیه مخالفت آن جناب با رفتار، عادت و اخلاق کفار و مشرکین بود که ایشان را مستحق عقوبت می دانستند. لذا، از دیدگاه معرفت، استغفار ایشان از گناهانِ پیشین و پسین؛ دلالت بر این موضوع ندارد که ایشان گناه مرتکب شده باشند بلکه طبق پاسخی که امام رضا (ع) به طور ضمنی در تفسیر این آیه اشاره فرموده اند دلالت بر فعلی دارد که در آن برهه خاص ازمنظر اجتماعی آن هم از ناحیه مشرکان و به اشتباه ناپسند محسوب می شد.