سلطنت مطلقه منتظم

در ایران سنتی، تلقی نخبگان از حکمرانی کارآمد بنا بر الگوی کهن حکمرانی در ایران شکل گرفته بود و راهبرد  دستیابی به حکمرانی کارآمد، برقراری سلطنت مطلقه قوی بود. میثاق های زبانی که برای بیان ایده دولت قوی در زمانه تأسیس و تثبیت سلسله قاجاریه به کار رفتند، در افق فکری سنتی تمدن ایران قرار داشتند و به توضیح و اثبات ایده برقراری سلطنت مطلقه قوی می پرداختند. این پژوهش با تکیه بر روش تحقیق تاریخی و تحلیل علّی و عقلانی در پی یافتن پاسخ این پرسش است که چگونه ایده سلطنت مطلقه منتظم به عنوان راهبردی جایگزین برای ایجاد سلطنت مطلقه قوی برای الگوی حکمرانی کارآمد در ایران دوره پیشامشروطه درآمد. نتایج این پژوهش نشان می دهد که مواجهه ایرانیان با تمدن مدرن، نخبگان را با این مسئله اساسی روبه رو کرد که الگوی کهن حکمرانی در ایران، در برابر چالش های جدیدی که ناشی از مواجهه با تمدن مدرن بود، قادر به پاسخ گویی نیست و دولت قاجاری با تکیه بر ایده سلطنت قوی به معنای قدیم آن، نمی تواند بر این چالش های جدید فائق آید. شکست ایده اصلاحات از بالا با حفظ سلطنت مطلقه غیرمنتظم، فضایی را برای استفاده از ایده جایگزین «سلطنت مطلقه  منتظم» فراهم کرد که اصلاحات از بالا ممکن می شد. دریافت واضعان ایده سلطنت مطلقه منتظم از این ایده، دریافتی انعکاسی از افق فکری مدرن بود و تلاش می کرد مفاهیم دولت مدرن را به شکلی در جامعه سنتی بیان کند که با چارچوب های فکری و فرهنگی جامعه در تضاد نباشد و موجد تحول در نظام حکمرانی سنتی ایران شود، اما شاه همچنان در رأس قدرت قرار داشته باشد.