سنت شاهنامه ای

تاریخ فرهنگی اران در سده های ۴ و ۵ قمری از موضوعات مهمی است که در منابع تاریخی آن دوره کمتر به آن پرداخته شده است و به همین سبب جای چندانی در پژوهش های تاریخی معاصر ندارد. مسئله این پژوهش که با روش تاریخی و با رویکرد تاریخ فرهنگی و مراجعه به منابع ادبی این دوره نگاشته شده است، بررسی تحولات فرهنگی اران در این دو سده و هدف از این پژوهش نشان دادن فرایند تضعیف فرهنگ مسلط عربی در اران و جنبه های مختلف احیای فرهنگ بومی و گسترش فرهنگ ایرانی به جای آن است. یافته های این پژوهش ضمن تصحیح و تکمیل برخی پژوهش های پیشین نشان می دهند که حکومت های ساجیان، سلاریان، روادیان و شدادیان از آغاز سده 4 تا نیمه سده 5 قمری با بیرون راندن والیان منصوب خلافت عباسی، حکومت های نیمه مستقلی در اران تأسیس کردند و به هژمونی فرهنگ و زبان عربی پایان دادند. این کار سبب تثبیت زبان و سنن بومی منطقه از سویی و گسترش فرهنگ ایرانی وزبان فارسی دری از سوی دیگر شد؛ همچنین فرهنگ شاهنامه ای رایج شد و نام های باستانی شاپور، انوشیروان و منوچهر در کنار نام های اسلامی مانند فضل و علی رواج یافتند و نوروز، مهرگان و سده در کنار اعیاد اسلامی جشن گرفته شدند.