ایران عصر پهلوی دوم

رویکرد انتقادی به مطالعات مستشرقان در سیره نبوی (ص) در ایرانِ دوره محمدرضاشاه پهلوی، سیری تاریخی و محتوایی را طی کرده است. بدین سان، پرسش این خواهد بود: رویکرد انتقادی به مطالعات مستشرقان در سیره نبوی (ص) در دوره محمدرضاشاه در چه فرایندی تاریخی و با چه رویکردهایی دنبال شده است؟ با بررسی سیره های منتشرشده در آن عصر به روش تحلیلی-تطبیقی، مشخص شد که این رویکرد از سال ۱۳۲۰ با کتاب تأثیر شخصیت محمد پیشوای بشر در عالم، اثر محمدعلی خلیلی آغاز و به تدریج به رویه ای رایج میان سیره نگاران ایرانی تبدیل شد. نقدها از منظر روشی و محتوایی تکامل و با دو رویکرد کلامی و تاریخی-کلامی تداوم یافتند. آثاری مانند محمد پیغمبر شناخته شده نوشته محمدعلی انصاری و در مکتب وحی از جعفر سبحانی، با رویکرد کلامی، آثار مستشرقان را نقد کردند. سبحانی در فروغ ابدیت نیز ضمن بیان رویدادهای تاریخی، آرای مستشرقان را نقد کرد. سید جعفر شهیدی نیز با رویکرد تاریخی-کلامی در دوگانه «از ولادت تا بعثت» و «از بعثت تا هجرت»، ضمن حفظ باورهای کلامی، با تکیه بر روش تاریخی، آرای مستشرقان در سیره نبوی را نقد کرد. این پژوهش نشان می دهد که نقد مستشرقان در این دوره به تدریج به یک رویه علمی و نظام مند تبدیل شد.