هبیتوس

این مقاله در امتداد کوشش های پژوهشگرانی قرار می گیرد که در چند سال اخیر به بازخوانی احیاگرانه ای از آثار کلاسیک جامعه شناسی و انسان شناسی پرداخته اند تا دیوار تقسیم بندی ها میان علوم شناختی و علوم اجتماعی را کوتاه کنند و از خلال آن ها مفاهیمی را استخراج نمایند که در ایجاد زبان مشترک میان این دو حوزه از علم و فراهم آوردن بستری برای استحکام بخشیدن به پایه های رشته های جدیدی مانند علوم اجتماعی شناختی راهگشا باشند. یکی از این مفاهیم بنیادی «هبیتوس» است که گفته می شود نخست بار توسط مارسل موس فرانسوی در گفتمان علوم اجتماعی مطرح و بعدها در سایر سنت ها، به خصوص جامعه /انسان شناسی فرانسوی پرورانده شد. در همین راستا، پژوهش حاضر با تکیه بر رویکرد شناخت بدنمند، که یکی از نظریه های مطرح در علوم شناختی است و به تأثیر و تأثر ذهن، بدن و محیط بر هم تأکید دارد، به بازخوانی مفهوم «هبیتوس» در سخنرانی «تکنیک های بدن» موس پرداخته و چهار تفسیر از آن را بر مبنای پژوهش های انجام گرفته در جامعه/انسان شناسی شناختی با روشی توصیفی-تحلیلی ارائه می دهد. یافته ها نشان دادند که تلقی موس از هبیتوس به عنوان «واقعیت اجتماعی تام» که در آن به طور هم زمان می توان تجلی امر زیستی، روانی و اجتماعی را شاهد بود، با رویکرد بدنمندی شناخت و برهمکنش بدن، ذهن و محیط به عنوان یک اکوسیستم شناختی انطباقی معنادار دارد. از همین رو، ادعای این مقاله آن است که هبیتوس را می توان به عنوان یکی از مفاهیم پیونددهنده میان علوم شناختی و علوم اجتماعی در نظر گرفت و از آن برای تأسیس و تحکیم پایه های علوم اجتماعی شناختی استفاده کرد.