نظام دانش جامعه شناسی

طی سال های اخیر مدیران سازمان های دولتی ایران به منظور شناسایی نگرش ها و گرایش های مردم و شاید اداره بهتر امور کشور به انجام پیمایش های ملی روی آورده اند. این نوع پژوهش اغلب توسط دانش آموختگان جامعه شناسی و با تکیه بر ظرفیت دانش جامعه شناسی کشور انجام شده است. هدف این مطالعه شناسایی نسبت میان پیمایش های ملی و نظام دانش جامعه شناسی کشور است.این موضوع با تکیه بر رویکرد بازاندیشانه و براساس دو معیار مبناگرا و برساخت گرا در چهار سطح (شامل تولید متن علمی، افزایش ظرفیت های پژوهشی، رقابت پارادایم های پژوهشی، و انجمن علمی) مطالعه شده است. به این منظور از روش مطالعه اسنادی، مصاحبه های عمیق با مطلعان کلیدی و نظرخواهی از اعضای هیئت علمی گروه های جامعه شناسی دانشگاه های مختلف کشور استفاده شده است.اطلاعات به دست آمده حاکی از آن است که پیمایش های ملی در سطح توصیف نگرش ها و گرایش های مردم، اطلاعات سودمندی در اختیار پژوهشگران و جامعه شناسان کشور قرار داده و به شناسایی وجوهی از واقعیت های مربوط به ترجیحات، انتظارات و جهت گیری های مردم کمک کرده است. اطلاعات پیمایش های ملی در تولید متن علمی به ویژه کتاب و مقاله هم تأثیر داشته و پاره ای ظرفیت های پژوهشی جدید را در نظام دانش جامعه شناسی ایران ایجاد کرده است. اما دستاورد پیمایش های ملی آن طور که انتظار می رود منشأ یک مفهوم سازی متناسب با مسائل و شرایط خاص جامعه ایران نیست یا در خدمت شکل گیری یک جریان فکری تازه یا ایده پردازی خاص درباره یکی از وجوه جامعه ایران به کار گرفته نشده است.درنهایت به نظر می رسد سهیم شدن پیمایش های ملی در چرخه تولید دانش نیازمند پیش نیازهایی در درون نظام علم و در محیط بیرون از آن است و این ظرفیت هنوز به قدرکفایت محقق نشده است. مادامی که چنین امکانی ایجاد نشده، سودمندی پیمایش های ملی در سطح رفع نیازهای مقطعی دستگاه های اجرایی یا انجام تحلیل های گذرا از امور جاری متوقف خواهد ماند.