آسیب شناسی جامعه اسلامی

خطبه حضرت زهرا(س) پس از رحلت پیامبر خدا(ص) که در مسجد بیان شده و به نام خطبه فدکیه مشهور گشته، یکی از معتبرترین نصوص دینی و در عین حال، یکی از مهم ترین اسناد باقی مانده از تاریخ صدر اسلام است که به خوبی اوضاع جامعه اسلامی در آن شرایط را به تصویر می کشد. حضرت زهرا(س)، به عنوان فردی مطلّع از معارف حقیقی دین اسلام و آگاه به مسائل زمان خود، در این خطبه به آسیب شناسی جامعه پرداخته و ضمن برشمردن مشکلات و ریشه یابی آن ها، راهکارهای خروج از وضعیت نامطلوب را بیان می کنند؛ ولیکن متأسفانه این مباحث تاریخی و مورد نیاز جوامع اسلامی، به علت طرح بحث از مسئله فدک در انتهای خطبه، تحت تأثیر آن قرار گرفته و این پیش فرض برای اکثریت ایجاد شده است که گویا دغدغه آن حضرت(س) صرفاً بازپس گیری میراث پدری بوده و به همین دلیل به حاکم وقت جامعه اسلامی اعتراض نموده است. در این پژوهش با استفاده از روش تحلیل محتوا و تکنیک تحلیل مقوله ای تلاش گردیده با شناسایی دقیق موضوعات اصلی و فرعی خطبه، مقوله های مهم مطرح شده در متن را کشف کرده و ساختار هندسی محتوای خطبه را ترسیم کنیم. نتایج تحقیق نشان می دهد که اصلی ترین مقوله های این خطبه، آسیب شناسی جامعه اسلامی و بیان راهکارهای خروج از آن می باشد و تنها بخش اندکی از خطبه که در واقع پاسخ اجباری به سؤال ابوبکر بوده، به موضوع فدک و اثبات حق ارث فرزندان انبیاء اختصاص دارد. رهآورد استفاده از روش تحلیل محتوای مقوله ای در این پژوهش، ترسیم دقیق محتوای خطبه به همراه تشریح ابعاد مختلف هر بخش به منظور فهم دقیق و کامل نصوص دینی است.