هنجارهای علم

امروزه تولید علم یکی از وظایف و رسالت های مهمی است که بر دوش دانشگاه ها گذاشته شده است. «رابرت مرتن» رفتار اخلاقی را (هنجارها) ذات علم می داند و اقتدا به آنها را برای تحقق اهداف نهادی علم مفید قلمداد می کند. بدین منظور، پژوهش حاضر به دنبال بررسی میزان پایبندی اعضای هیئت علمی به هنجارهای علمی و سوگیری های ضدهنجاری، با الهام از تئوری مرتن و میتروف انجام شده است. برای نیل به هدف تحقیق، این پرسشنامه بر روی 460 دانشجوی تحصیلات تکمیلی در رشته-های تحصیلی مهندسی برق-کامپیوتر، مهندسی مکانیک و شیمی؛ و در سه دانشگاه تهران، تربیت مدرس و شهید رجایی اجرا شده است. داده های تحقیق پس از جمع آوری با استفاده از نرم افزارSPSS مورد تحلیل قرارگرفته است. اعتبار پرسشنامه با استفاده از تحلیل عاملی بررسی و سه عامل استخراج گردید. این عوامل بر روی هم 02/36 درصد کل واریانس متغیرها را تبیین می کنند که نشان می دهد این ابزار تا حدودی از روایی کافی برخوردار است. پایایی پرسشنامه با استفاده از ضریب آلفای کرونباخ محاسبه و برابر با 79/0 حاصل شد. دانشجویان تحصیلات تکمیلی فنی-مهندسی دانشگاه های مورد مطالعه، به این باور هستند که دانشمندان و محققین اغلب از هنجارهای علم تبعیت می کنند. اما با توجه به نتایج آماری، مقادیر بدست آمده از ضدهنجارهای علم نیز قابل ملاحظه است. از طرفی بین نظرات دانشجویان رشته های تحصیلی مهندسی برق- کامپیوتر، مهندسی مکانیک و شیمی در پیروی از هنجارهای علم و ضدهنجارهای علمی اساتید تفاوت قابل ملاحظه ای دیده شد. میانگین نمرات دانشجویان شیمی در پیروی اساتید از هنجارهای علمی نسبت به سایر رشته ها کمتر است.

هدف از اجرای این پژوهش با تأکید بر چارچوب نظری وایدمن در ارتباط با جامعه پذیری دانشجویان تحصیلات تکمیلی از طریق مدل سازی ساختاری- تفسیری، طراحی مدلی مبتنی بر دسته بندی و تفکیک عوامل مرتبط با تعهد دانشجویان به نقش حرفه ای در قالب پایبندی به هنجارهای علم بود. جامعه آماری پژوهش شامل استادان دانشکده علوم انسانی دانشگاه کاشان بود که بر اساس نمونه گیری هدفمند از نظرات 10 تن از آنان برای اجرای پژوهش استفاده شد. بر اساس نتایج پژوهش، شکل گیری هویت دانشجویی در سطح اول عوامل مرتبط با تعهد به نقش حرفه ای دانشجویان قرار گرفته است. جامعه پذیری علمی شامل متغیرهای فرهنگ آموزشی دانشکده، تعامل با دوستان، جامعه پذیری دانشگاهی و عضویت در اجتماعات حرفه ای در سطح دوم اثرگذاری و به عنوان متغیر پیونددهنده شناسایی شده است.