هنجارپذیری انحرافی

این مقاله تلاش دارد با شناسایی عوامل مؤثر بر سطح هنجارپذیری انحرافی پلیس از سرایت آنها در میان کارکنان جلوگیری نموده و سطح سلامت سازمانی را افزایش دهد. مقاله حاضر با رویکرد آمیخته و از نظر هدف، کاربردی است. به منظور تحقق این موضوع پس از مطالعه و جمعبندی پیشینه از یک طرح پژوهش ترکیبی (طرح اکتشافی متوالی) استفاده شد. در مرحله اول طرح (مطالعه کیفی) با 20 تن از خبرگان ناجا و خبرگان دانشگاهی به منظور شناسایی عوامل مؤثر بر هنجارپذیری انحرافی مصاحبه، و سپس بر اساس تحلیل این دادههای کیفی، عوامل اثرگذار مشخص شد و پرسشنامه محقق ساخته با 33 گویه در قالب طیف لیکرت تهیه گردید. در مرحله مطالعه کمی نمونهای به حجم 990 نفر با استفاده از روش نمونهگیری طبقهای از میان جامعه آماری مورد مطالعه انتخاب شدند. نتایج آزمون تی نشان داد از میان عوامل شناسایی شده، فشار خرده فرهنگی 796/4، روحیه فرمانبرداری383/6، تفکر اخلاقی فایدهگرا 702/13 و سرپرستی افراطی 939/2 اثر مثبت و معناداری بر هنجارپذیری انحرافی پلیس دارد.

کدام دسته از کارکنان ناجا ممکن است بیشتر جذب هنجارهای انحرافی محیط کار خود شوند؟ این پرسش اصلی این پژوهش تعقیبی است که بر اساس یافته های مدل عوامل اثرگذار بر امکان هنجارپذیری انحرافی کارکنان ناجا (شامل متغیرهای میزان سرپرستی، روحیه فرمانبرداری، فشار خرده فرهنگی، تفکر اخلاقی فایده گرا طبق مطالعه کاظمی، 1396) می خواهد دریابد که آیا گروههای متفاوت از حیث متغیرهای مقوله ای یا جمعیت شناختی (سنی، تحصیلی، درآمدی، و جایگاهی) به شیوه یکسانی از مدل شناسایی شده فوق متأثر می شوند؟ در این مطالعه کاربردی با تحلیل میان گروهی داده های ثانویه حاصل از مطالعه کاظمی (1396) به بررسی سؤال فوق پرداخته شد. یافته ها نشان می دهد اثر تفکر اخلاقی فایده گرا بر هنجارپذیری انحرافی کارکنان دارای درآمد پایین بسیار بیشتر از سایر کارکنان است. همچنین یافته ها نشان می دهد وجود روحیه فرمانبرداری در سازمان، کارکنان دارای تحصیلات بالاتر را بسیار بیشتر آزار داده و به سمت هنجارپذیری انحرافی سوق می دهد. همچنین دریافتیم افراد دارای سن کمتر و همچنین دارای تحصیلات پایینتر بسیار بیشتر از فشار خرده فرهنگی متأثر می شوند و ممکن است بر اثر این امر به هنجارهای انحرافی تن در دهند. در انتها توصیه هایی کاربردی به مدیران و مقامات ناجا در خصوص پیشگیری از این اثرپذیریها ارائه شده است.