عبداللطیف عباسی

ادبیات فارسی در شبه قارّۀ هند، صیتی گسترده و قلمروی بزرگ داشته است. در دوران سلطنت گورکانیان به ویژه اکبرشاه (م. 984 شمسی / 1014 قمری) و شاه جهان (م. 1044 شمسی /  1076 قمری )، ادبای فارسی گوی هندوستان، شگفتی ها در زبان و ادب فارسی آفریده اند. یکی از این آثار بی تکرار، تصحیح و تحقیقی است که منشی دیوان شاه جهان، عبداللطیف عباسی گجراتی از مثنوی معنوی مولانا جلال الدین محمّد بلخی، عارف و شاعر بزرگ ادبیات فارسی به دست داده است. این اثر که تا روزگار ما پای از نسخه های دست نویس فراتر نگذاشته بود، به تازگی با تصحیح متن و تحقیقاتی تکمیلی، به چاپ رسید و پنجره ای نو به متن پژوهی مثنوی گشود (عبداللطیف عباسی: 1400). این بررسی، بیانگر آن است که برخی از گزاره های نقدگونه بر این اثر، بدون تماس کافی و دقّت وافی در متن، به شکل کلّی و متأثّر از فضای عمومی پیرامون این اثر در محافل علمی و ادبی، مطرح شده و طبعاً در نسبت با واقعیت اثر، خطاهایی در آن راه دارد. همچنان که ستایش های بدون تدقیق  نیز به همین عارضه مبتلاست. این مقاله با پرداختن به سیر پژوهش ها و داوری های قبلی، ضمن معرفی نسخه های خطی نسخۀ ناسخۀ مثنوی، می کوشد تا ارزش های ادبی و تاریخی این اثر را بیرون از غبار داوری های کلّی، به پژوهشگران معرفی کند. درعین حال، بدون افراط در تصدیق و تأصیل آن، پژوهشگران را به شناخت دقیق و فارغ از پیش داوری از این اثر و بهره گیری از فواید تاریخی انضمامی و اشتمالی آن دعوت کند.