چارچوب ارزیابی قوانین برنامه ریزی

بیان مسئله : علی رغم مطرح شدن مفهوم «توسعه پایدار شهری» به دنبال پیامدهای توسعه تک بعدی اقتصادی، اما هم چنان پژوهشگران شهری عملکردهای حقوقی را در این زمینه، کم تر مورد توجه قرار داده اند. قوانین به مثابه چارچوب توسعه، با زمینه های تاریخی، ظرفیت های نهادی و غیره مرتبط شده و موفقیت آن ها در تحقق «آن چه باید» معرفی می شود. اما از آن جایی که همیشه موفقیت آن ها تضمین نمی شود باید برای توصیف آن ها، از سطح یک پیش نویس حقوقی فراتر رفته و فرایند اجرا و ثمرات آن را در قالب کلیتی واحد مورد مطالعه قرار داد. از این رو سؤال این پژوهش عبارت است از چگونگی قوانین برنامه ریزی توسعه کالبدی-فضایی شهر تهران بر پایه مدل تحلیلی (PLAF). هدف پژوهش : ارائه توصیفی-تحلیلی از وضعیت قوانین برنامه ریزی توسعه کالبدی-فضایی شهر تهران در مسیر تحقق توسعه پایدار شهری. روش پژوهش : این پژوهش کاربردی- توسعه ای به سراغ معیارها و شاخص های کیفی برآمده از مدل تحلیلی(PLAF) رفته و داده پردازی را با تشکیل کارگروهی متشکل از هشت متخصص، انجام می دهد. در نهایت معیارهای کیفی مورد سنجش، کمی سازی شده و با هم مقایسه می شوند. نتیجه گیری : در نهایت نتایج این پژوهش ترکیبی نشان داد که قوانین برنامه ریزی توسعه کالبدی-فضایی شهر تهران، چه از بعد اثربخشی عملکردی و چه در ابعاد فنی، از وضعیت چندان مطلوبی در مسیر تحقق توسعه پایدار شهری، برخوردار نیست. در میان شش حوزه موضوعی مورد مطالعه، به ترتیب قوانین برنامه ریزانه مرتبط با «کدهای ساختمانی» و «سرمایه های مبتنی بر زمین»، بهترین و بدترین وضعیت را به لحاظ «اثربخشی عملکردی» دارند. هم چنین قوانین برنامه ریزانه مرتبط با «حقوق توسعه» و «فضاهای عمومی» نیز به ترتیب بهترین و بدترین وضعیت را از «جنبه های فنی» دارند. به طور مشابه، همین وضعیت در نمره نهایی کسب شده نیز بروز یافته و قوانین برنامه ریزانه مرتبط با «قطعات و بلوک ها» و «حقوق توسعه» بیش ترین و «فضاهای عمومی» کم ترین نمره را در میان همه حوزه ها کسب کرده اند. در نهایت قابل توجه است که توصیفات به دست آمده در این پژوهش، می تواند تبیین گر علل حقوقی فاصله میان وضعیت فضایی شهر تهران، با مطلوبیت های مورد نظر توسعه پایدار شهری باشد.