آسیب شناسی آموزش

هدف بنیادین این پژوهش، واکاوی، تحلیل و طبقه بندی نهادهای آموزشی موسیقی کلاسیک ایران در صدوپنجاه سال اخیر، به منظور تبیین کیفیت امر آموزش و نهادهای آموزشی است. با ابتناء بر همین هدف، پرسش و مسأله ی اساسی این تحقیق، کنکاش علل رکود کیفی موسیقی کلاسیک ایران در چند دهه ی اخیر، از طریق مطالعه، بررسی و تحلیل امر آموزش و نهادهای آموزشی است. در این راستا، بر بنیان تجربه ی زیسته و با استناد بر داده های کتابخانه ای و استفاده از شیوه ی استقرایی در تجزیه و تحلیل داده ها، نگارندگان با کاربستِ روش تحقیق کیفی، مشخصاً از نوع تاریخی- تحلیلی، و با اتخاذ چارچوبی جامعه شناختی و بهره مندی از برخی نظرات حوزه ی جامعه شناسی هنر، پس از ارائه ی طبقه بندی ای جامعه شناختی از نهادهای آموزش موسیقی در ایران، و مقابله ی شیوه های آموزشیِ آنها با روش های کهن و نیز شیوه های برگرفته از غرب، به آسیب شناسی امر آموزش پرداخته و کوشیده اند با در نظرداشتن ماهیّت موسیقی کلاسیک ایران، پدیده های اجتماعیِ تأثیرگذار بر امر آموزش و چگونگی انعکاس مختصّات آموزشی بر حیات موسیقی کلاسیک ایران را موردِ بررسی و تحلیل قرار دهند. یافته های به دست آمده در این مقاله بیانگر آن است که کاستی های مرتبط با آموزش و نهادهای آموزشی، نظیر عدمِ توجّه به ماهیّت موسیقی کلاسیک ایران، بی توجّهی به معرفت شناسی آموزش، تلاش های ناآگاهانه در پیاده سازی الگوهای غربی، افزایش غیرِکارشناسانه ی مراکز آموزشی، ضعف های مدیریتی و مهم تر از همه، درهم ریختگی ساختار فرهنگی، تأثیری سوء بر سطح ادراکی و جنبه های معرفت شناختی موسیقاییِ بخش قابل توجّهی از هنرآموزان و دانشجویان موسیقی داشته، که در نهایت به رکود کیفی موسیقی کلاسیک ایران در چند دهه ی اخیر منتج شده است.

هدف مطالعه حاضر، ریشه یابی علل حاشیه ای شدن ارائه درس شناخت محیط زیست است. پژوهش حاضر با رویکرد کیفی، به روش نظریه داده بنیاد و با حضور جمعی از خبرگان صورت گرفت. جامعه آماری پژوهش شامل معاونان آموزشی کلیه دانشکده های دانشگاه فردوسی مشهد، استادان تخصصی درس و مسئولان اجرایی اداره کل حفاظت محیط زیست استان خراسان رضوی بودند. از طریق نمونه گیری هدفمند، با جامعه آماری هدف مصاحبه نیمه ساختاریافته انجام شد. مصاحبه ها تا زمان دستیابی به حد اشباع نظری ادامه یافت و پس از ضبط، پیاده سازی و کدگذاری، مضامین اصلی و فرعی احصاء شد. یافته ها نشان داد شرایط علی حاشیه ای شدن ارائه درس شناخت محیط زیست، «اجباری نبودن ارائه»، «تعارض منافع میان مدعیان ارائه»، «عدم پایش کمیت و کیفیت ارائه این واحد»، «عدم مرتبط سازی محتوای این واحد برای گروه رشته های مختلف» و «ضعف در اطلاع رسانی و تبیین اهمیت ارائه این درس» بود. شرایط زمینه ای شامل «گذار مدیریتی و تعارض دیدگاه مدیران آموزشی» و «عدم اطلاع و کنشگری دانشجویان»، شرایط مداخله گر شامل «نداشتن کتاب درسی و عدم شفافیت برنامه درسی» و «مقاومت در مقابل محتواها و مدرسان جدید» بود. هم چنین راهبردهای مقابله با این موضوع، «ایجاد مرجعیت ارائه و نظارت بر ارائه این درس در سطح وزارت عتف»، «اجباری شدن ارائه درس»، «تهیه کتاب درسی، تنظیم برنامه درسی و گروه تخصصی مدرسان» و «برنامه ریزی برای تلفیق آموزش های نظری با بازدیدهای میدانی» بود. پیامدهای ارائه اثربخش این درس نیز «آموزش همگانی و آگاهی افزایی محیط زیستی»، «تقویت روحیه کنشگری محیط زیست در میان دانشجویان» و «ساماندهی آموزش محیط زیست و تجربه طبیعت در سطح آموزش عالی» پیش بینی شد. یافته ها نهایتاً در قالب مدل پارادایمی ارائه شدند تا رهیافتی جامع فراروی سیاست گذاران قرار دهند.