شبکه روابط اجتماعی

تجربه اجتماعی انسان، عمدتاً با حضور در شبکه روابط متقابل اجتماعی شکل می گیرد. این پژوهش با هدف مطالعه کیفیت و چگونگی روابط متقابل دانشجویان در قلمروهای بسیار شخصی تا حیطه های عمومی تر انجام شده است. پژوهش در سطح توصیفی- همبستگی و به کمک فن پیمایشی صورت گرفته است. جامعه آماری، شامل تمامی دانشجویان دانشگاه آزاد اسلامی واحد گناباد در سال 1393 (2600نفر) بوده که با استفاده از شیوه نمونه گیری چندمرحله ای و بر اساس فرمول نمونه گیری کوکران، تعداد340 نفر از آنها به عنوان نمونه آماری انتخاب گردیده اند. ابزار پژوهش، پرسش نامه محقق ساخته ای است که اعتبار صوری آن توسط متخصصین تأیید شده است. از مجموع کل پاسخگویان، 5/92% روابط متقابل با اعضای خانواده را مطلوب و 5/7% بینابین و تنها 5/0% نامطلوب ارزیابی کرده اند. بیشترین مطلوبیت روابط در حوزه های صمیمیت، احترام و همدلی، مشارکت، مشاوره و فقدان حسادت در میان شبکه روابط خانوادگی و بویژه خانواده مادری و همسایگان و کمترین آن در روابط با همکاران گزارش شده است. مقدار آزمون دی سامرز در مورد همبستگی بین متغیرهای مقطع تحصیلات و کیفیت رابطه متقابل، 446/0- بوده که در سطح معناداری 001/0 حاکی از وجود رابطه معنادار معکوس بین این دو متغیر است؛ یعنی هرچه سطح تحصیلات کمتر باشد، کیفیت روابط متقابل بهتر است و برعکس. مهم ترین و روشن ترین نتیجه پژوهش، این را نشان می دهد که در میان جامعه آماری مورد بررسی، هم چون سایر گروه ها در ایران، خانواده مهمترین سازه اجتماعی تأثیرگذار در شبکه روابط متقابل است. این امر، بیانگر این است که بیشترین سرمایه اجتماعی در جامعه مورد بررسی، در حوزه خانواده بویژه خانواده مادری وجود دارد که بیانگر انسجام معطوف به درون (درون گروهی) است. در حالی که کمترین میزان اعتماد و سرمایه اجتماعی، به فضای اشتغال و صحنه عمومی جامعه مربوط بوده که در واقع، انسجام معطوف به بیرون (برون گروهی) است.

مسئله ای که این مقاله به آن می پردازد، ارزیابی سازوکارهای درمانی انجمن معتادان گمنام و کنگره60 در «ترک اعتیاد» و «پاک ماندن» معتادان به عنوان «شبکه روابط اجتماعی جایگزین « است. این مطالعه با روش تحلیل شبکه انجام شده و داده های تحقیق با روش اسنادی، مشاهده و مصاحبه های کیفی جمع آوری شده است. نمونه ها در روش مشاهده مستقیم، جلسه های همدردی NA، کنگره60، نارانان، سیمانان و کمپ ها و جلسه های گروه درمانی در کلینیک های تخصصی ترک اعتیاد بوده اند. نمونه ها در روش مصاحبه عمیق معتادان بهبود یافته با بیش از 5 سال بهبودی بوده است. نتایج تحقیق نشان داد، شبکه روابط اجتماعی و فعالیت های اجتماعی که معتادان درحال بهبودی درانجمن معتادان گمنام و کنگره60 دارند، از عوامل موثر در «پاک ماندن» آنها است که نیازهای اجتماعی آنها را به حس تعلق به یک گروه اجتماعی، عزت نفس و امید برآورده می کنند. همچنین معتادان درحال بهبودی با شرکت در جلسه های آموزشی و همدردی ازحمایت های اطلاعاتی و شناختی، وگشودگی در برابر خود، دیگری و جهان برخوردار می شوند.  

این پژوهش با هدف بررسی موانع فرهنگی و اجتماعی مشارکت زنان سالمند در ورزش همگانی انجام شد  و با استفاده از چارچوب نظری متغیرهای الگویی پارسنز متغیرهای تنوع اهداف مشارکت، سبک زندگی، پایگاه اجتماعی، شبکه روابط اجتماعی، جامعه پذیری جنسیتی، ناتوان انگاری و علاقه های فردی استخراج گردید. پژوهش با روش پیمایشی انجام و از ابزار پرسشنامه محقق ساخته برای گردآوری داده ها بهره گرفته شد. جامعه آماری پژوهش را زنان سالمند شهر تهران تشکیل می دادند که با استفاده از فرمول کوکران، نمونه مورد مطالعه به میزان 286 نفر برآورد شد. پس از آزمون روایی پرسشنامه، نمونه گیری با روش خوشه ای چند مرحله ای اجرا گردید و داده ها گردآوری شدند. نتایج نشان داد سبک زندگی که مبتنی بر تحرک کم باشد و پیامد زندگی شهری است، یکی از موانع مشارکت در ورزش همگانی است. در افرادی که روابط اجتماعی آنان محدود است، کمبود روابط اجتماعی به دلیل آگاهی اجتماعیِ کم سبب کاهش مشارکت در ورزش همگانی می گردد. ناتوان انگاری در دو بعد سالمندی و جنسیتی که از دیدگاه های فرهنگی برخاسته است، به عنوان باوری ریشه دار مانعی برای مشارکت های ورزشی به شمار می رود. از سوی دیگر،  هر چه افراد اهداف بیشتری برای شرکت در ورزش های همگانی داشته باشند، مشارکت بیشتری نیز پیدا می کنند و نبود تنوع در اهداف، انگیزه مشارکت را کاهش می دهد. در کنار این عوامل، وجود علاقه های فردی به ورزش، تسهیل کننده مشارکت ورزشی در زنان سالمند است و رابطه پایگاه اجتماعی- اقتصادی با گرایش زنان سالمند به ورزش همگانی معنادار می باشد، اما بین متغیر جامعه پذیری جنسیتی با متغیر وابسته همبستگی معناداری در سطح اطمینان 95 درصد دیده نمی شود که تک جنسیتی بودن جامعه آماری می تواند دلیل این نتیجه باشد.