ایلامی میانه

این جستار به بررسی و خوانش دو آجرنبشته ایلامی تازه کشف شده می پردازد که به طور اتفاقی توسط نویسندگان مقاله در بهار 1398 در تپه باستانی ده نو و چغازنبیل کشف شدند و در حال حاضر در انبار پایگاه میراث جهانی شوش نگهداری می شوند. آجر نبشته اولی که به زبان اکدی و خط ایلامی میانه نوشته شده پس از خوانش و بررسی مشخص گردید به «ایگی– هَتِت» پادشاه دوران ایلام میانه (کلاسیک) تعلق دارد و به تمامی مشابه آجرنبشته هایی هست که در تپه ده نو خوزستان یافت شده اند. این آجرنبشته به بازسازی معبد ایزدبانو «مَنزَت» توسط این پادشاه ایلامی اشاره دارد. آجرنبشته دومی که از چغازنبیل به دست آمده و از نظر کتیبه شناسی و سبک شناسی به نظر می رسد مربوط به پادشاهِ نامیِ ایلامی «اونتَش-نَپیریشَ» باشد به خط و زبان ایلامی میانه نگارش شده و در آن به ساخت معبدی بلند اشاره دارد. هر دو آجرنبشته شکسته و به شدت آسیب دیده اند و جز تکه کتیبه های ناقص به شمار می آیند.

این پژوهش به بررسی «نفرین» در کتیبه های شاهی ایلامی، در ارتباط با حفاظت از «نام» و یک موقعیت سیاسی ویژه، می پردازد. به طور کلی نفرین ها شرطی را مطرح می کنند که در صورت نادیده گرفته شدن، به فعلیت درآمده و از عاملی انسانی یا عمدتاً غیرانسانی می خواهند تا فرد خطاکار را مجازات کند. بررسی نمونه های موجود در کتیبه های مورد نظر این مسئله را روشن می کند که «نفرین»، ابزاری با کارکردی دوگانه، نخست به منظور حفظ «نام» پادشاه و شهبانو به کار می رفت. «نام» در حوزه معنایی وسیع خود «فرزند» و «ادامه نسل» را نیز شامل می شد. در واقع، این پژوهش نشان می دهد که پادشاه چگونه در قالب «نفرین» از خدایان می خواهد تا افزون بر نام خود، نسل شاهی را نیز از گزند حفظ کنند. کاربرد دیگر آن است که در شرایط بغرنج سیاسی، نمونه ویژه ای از نفرین مورد استفاده قرار گرفته است تا موقعیت شاه را همچنان پابرجا نشان دهد. از آنجا که تا کنون کمتر به مسئله نفرین در کتیبه های شاهی ایلامی پرداخته شده، این مطالعه گامی است به سوی پر کردن جای خالی چنین پژوهشی در حوزه ایران شناسی. این پژوهش، با رویکرد زبانی-تاریخی، به صورت کتاب خانه ای و بر اساس مجموعه کتیبه های شاهی منتشرشده، انجام شده است.