آثار نویافته

تذکره های شاعران از اصلی ترین منابع تاریخ ادبی به شمار می روند و آنها را باید صورت اولیه تاریخ ادبیات نوین دانست. تاکنون تذکره های فراوانی از لحاظ محتوایی اعمّ از عمومی، عصری، قومی، طبقاتی و... تألیف شده اند اما مؤلفان این آثار به نوشتن تذکره از لحاظ انواع ادبی توجه چندانی نداشته اند. شعر انتقادی، به ویژه هجو، یکی از این انواع ادبی مهجور است که میزان اطلاع ما درباره سرایندگان آن نسبت به شاعران مدح گو بسیار کمتر است. فخری هروی اولین تذکره نویسی است که به طور خاص در مجلس آرای (تألیف 962-963 ق.) شاعران هجو و شعر آنان را معرفی کرده است. محدوده زمانی سرایندگان مذکور در این تذکره از رودکی در قرن چهارم ق. آغاز شده و تا سرایندگان معاصر فخری در قرن های 9-10 ق. بدون رعایت ترتیب خاصی ادامه پیدا کرده است. در این مقاله برای نخستین بار و با استناد به اطلاعات نویافته، ابتدا تذکره مهم مجلس آرای از لحاظ کتابشناسی و نسخه شناسی معرفی و بررسی شده است؛ سپس زمینه معرفی آثار بیشتری از فخری فراهم آمده و به آثار مشکوک و منسوب او نیز اشاره شده است.