ارزیابی کتب درسی

این تحقیق در نظر دارد مجموعه ی کتابهای اینترچنج (2005) را از حیث اهداف یادگیری در چارچوب اصلاح شده ی بلوم (2011) ارزیابی کند که دریابد کدام سطوح از چارچوب اصلاح شده ی بلوم در این کتابها بارزتر هستند. بدین منظور محتوای کتابهای اینترچنج براساس یک طرح کدگذاری شده که توسط محققان طراحی شده، کدگذاری شد. پایایی طرح کدگذاری شده نیز مورد آزمایش قرار گرفت. سپس اطلاعات موجود مورد ارزیابی قرار گرفت و فراوانی و درصد وقوع اهداف یادگیری متفاوت مورد محاسبه واقع شد. طبق یافته های این تحقیق, برجسته ترین سطوح یادگیری در کتابهای مورد مطالعه، سطوح پایینی مهارتهای اندیشیدن یا همان سه سطح پایینی در چارچوب اصلاح شده ی بلوم می باشند. به علاوه تفاوت معناداری بین کتابها از حیث پراکندگی سطوح مختلف اهداف یادگیری مشاهده شد. به طور کلی از تحقیق حاضر برمی آید که مجموعه ی کتابهای اینترچنج نمی تواند زبان آموزان را به تفکر انتقادی وادارد. در پایان پیشنهاداتی چند به معلمان و همچنین طراحان کتاب ارایه شده است.

تا مدت ها معلمین؛ استعداد، علایق و هوش دانش آموزان را نادیده می گرفتند اما تنوع و چندگانگی در هوش فراگیران با پیدایش نظریه ی «هوش چندگانه» مورد توجه قرار گرفت. انتظار می رود که کتاب درسی به عنوان وسیله و راهنمای اصلی برنامه آموزشی در سیستم آموزشی ایران، تنوع هوشی را در هر فراگیر مورد توجه قرار دهد. این پژوهش، قصد دارد کتاب های آموزش زبان انگلیسی برای اهداف ویژه (ESP)[1] منتشر شده توسط سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی (سمت) را از این منظر مورد بررسی قرار داده تا چندگانگی هوش را در آنها دریابد. بدین منظور، 8 کتاب با استفاده از جدول حوزه های رشته های دانشگاهی (Biglan,1973) به صورت تصادفی انتخاب گردیدند. کتاب ها با استفاده از چک لیستی از تمرین های مرتبط با هر هوش بوده به روش تحلیل محتوایی مورد ارزیابی قرار گرفتند. لازم به ذکر است چک لیست فعالیت های مرتبط با هوش چندگانه توسط محققین این پژوهش با استفاده از ادبیات پژوهش در این زمینه و تعریف هر هوش تهیه و تدوین گردیده است. تمرین های هر درس در کتاب های برگزیده جدا شدند و براساس چک لیست مورد تحلیل و بررسی قرار گرفتند. نتایج حاصل از این بررسی نشان می دهد که مولفین انتشارات سمت هیچ گونه توجهی به تنوع و چندگانگی در هوش یادگیرندگان نداشته است. علیرغم اینکه کتاب ها برای فراگیران در رشته های تحصیلی متفاوت بوده است همه ی آنها به هوش زبانی/کلامی، هوش منطقی/ ریاضی و هوش درون فردی اکتفا کرده اند. تنها یک درصد از تمرین های این کتاب ها شامل هوش فضائی/ تصویری بودند و 99% تمرین ها هوش زبانی/کلامی، هوش منطقی/ ریاضی و هوش درون فردی را در برمی گرفتند.

مطالعه حاضر با رویکرد انتقادی شناختی و باهدف آگاهی رسانی و تکیه بر چهارچوب های نظری سعی دارد به وجود یک خلأ بزرگ و مورد غفلت واقع شده در حوزه آموزش زبان انگلیسی با اهداف دانشگاهی بپردازد که همان نبود رویکرد ارتباطی یا به طور دقیق تر نبود تمرینات ارتباطی در این کتاب ها است. ازاین رو این پژوهش به بررسی و مقایسه انواع تمرین ها در سه کتاب انگلیسی با اهداف دانشگاهی ایرانی و سه همتای بین المللی آن ها پرداخته است. همچنین نظرات اساتید ایرانی از طریق انجام مصاحبه مورد بررسی قرار گرفته است. یافته های تحقیق نشان داد که در اکثر کتاب های درسی انگلیسی با اهداف دانشگاهی ایرانی تمرینهای ارتباطی وجود ندارد. از سوی دیگر در کتاب های همتای بین المللی تمرینهای ارتباطی به وفور و تنوع بالا دیده می شود. علاوه بر این نتایج ضمنی مطالعه نشان داد که کتاب های بین المللی حاوی تمرین های ارتباطی در حوزه مهارت های شناختی فرازبانی نیز بودند. تمامی مصاحبه شوندگان از نظر شناختی با یافته های حاصل از بخش اول این مطالعه موافق بودند. همچنین آن ها به موانع طراحی تمرینات ارتباطی و ارائه راهکار های مناسب اشاره کردند. پیشنهاد این مقاله این است که طراحی تمرین هایی در کتابها که ارتباط را بر می انگیزد می تواند در زمینه بهبود قدرت ارتباط دانشجویان در انگلیسی با اهداف ویژه بسیار راهگشا باشد. امید است این نتایج به عنوان یک ابزار شناختی باعث افزایش آگاهی در نویسندگان کتاب ها، اساتید و دانشجویان در شاخه انگلیسی با اهداف دانشگاهی شود.