آسیب پذیری شهرها

بکارگیری اصول پدافند غیرعامل یکی از مهمترین تمهیدات کاهش خطرپذیری شهر ها در برابر تهدیدات و اقدامات نظامی دشمن در شهرها است. با توجه به نقش و جایگاه شهر شیروان، پژوهش حاضر بدنبال ارزیابی میزان آسیب پذیری شهر شیروان با رویکرد پدافند غیرعامل در رابطه با زیرساخت ها و شریان های حیاتی آن است. روش تحقیق به صورت توصیفی- تحلیلی بوده است.که گردآوری اطلاعات به صورت اسنادی، کتابخانه ای و پیمایشی (پرسشنامه و مصاحبه) بوده است. جامعه آماری پژوهش حاضر، شهر شیروان است و نمونه آماری تحقیق براساس روش نمونه گیری هدفمند تعداد 40 نفر از کارشناسان و صاحب نظران حوزه تخصصی و مرتبط با موضوع پدافند غیر عامل و شهرسازی بودند. در این تحقیق حاضر از نرم افزار ArcGIS جهت پردازش داده ها و اطلاعات مکانی و برای وزن دهی لایه ها بر اساس مدل ANP از نرم افزار Super Decision استفاده شده است. یافته های تحقیق نشان داد که میزان آسیب پذیری شهر شیروان در برابر تهدیدات نظامی دشمن در 6/11 درصد از شهر خیلی کم، 3/41 درصد میزان آسیب پذیری کم، 9/25 درصد میزان آسیب پذیری متوسط، 2/17 درصد میزان آسیب پذیری بالا و 9/3 درصد میزان آسیب پذیری خیلی بالا بوده که در واقع میزان آسیب پذیری شهر شیروان در 9/52 درصد از شهر پایین و در 1/21 درصد از شهر میزان آسیب پذیری بالا بوده است. در نهایت با توجه به نتایج نهایی پژوهش مشخص شد که تأسیسات حیاتی با میانگین تأثیر 6/3 به عنوان مهمترین عناصر شهری آسیب پذیر در برابر تهدیدات و اقدامات نظامی دشمن شناسایی شده اند.

در سالهای طولانی از بدو پیدایش شهرنشینی تا زمان حال، علی رغم تمام تغییرات ساختاری، شهر همواره با واقعیت هایی همراه بوده است که به عنوان مخاطرات طبیعی قلمداد می شوند. در این میان زلزله یکی از مهمترین و ویرانگرترین مخاطرات بوده است که از دیرباز بشر در پی یافتن راه حلی برای مقابله با آن بوده است ولی تاکنون موفق به دستیابی به دانش فنی مهار زلزله نگردیده است و در واقع بشر در مقابله با زلزله عاجز مانده است. در این شرایط که دیگر بشر با دانش کنونی خود را قادر به کنترل زلزله نمی بیند، اندیشه یافتن راههایی برای کاهش آسیب ها و خسارت زلزله را در سر پروراند. چگونه می توان آسیب پذیری شهرها در مقابل زلزله را کاهش داد؟ تغییر در نحوه استفاده از زمین در شهرها با هدف کاستن آسیبهای ناشی از زلزله یکی از راهکارهای است که نقش موثر آن در مقابله با آسیبهای زلزله به اثبات رسیده است. این موضوع در سه مرحله می تواند مورد ارزیابی قرار گیرد: مرحله اول که زمان آمادگی در مقابل بحران زلزله نامیده می شود، روند آماده سازی شهرها برای مقابله با بحران با آگاهی از وقوع آن است به گونه ای که شهر در حالت آماده باش برای زلزله طراحی و برنامه ریزی شده باشد. مرحله دوم زمان بحران است درست زمانی که شهر در وضعیت بحرانی قرار می گیرد با این تفاوت که با تمهیدات و تغییراتی که در مرحله قبل انجام دادیم یقیناً بایستی حداقل خسارت را انتظار داشته باشیم، و نهایتاً مرحله سوم که زمان بعد از بحران تا بازگشت به شرایط عادی است. این مقاله قصد دارد یکی از مهمترین ارکان آسیب پذیر و در عین حال آسیب رسان شهر یعنی کالبد و ساختار فیزیکی شهر در سه مرحله قبل، هنگام و بعد از زلزله، در جهت دستیابی به شهری ایمن در مقابل زلزله برنامه ریزی قرار دهد؛ بنابراین برنامه ریزی کاربری اراضی شهری با تدوین ضوابط و مقررات منطقه بندی (ارتفاعی، تراکمی و کارکردی) تفکیک اراضی، تخصیص فضاهای کافی برای انواع فعالیت، در نظر گرفتن سازگاری کاربری ها، تعیین حریم نواحی خطرناک، انتقال کاربری های ناسازگار، تدوین ضوابط و مقررات در زمینه تناسب توسعه و نهایتاً پیش بینی شرایط بحران و نیازهای مطرح در آن قادر به کاهش آسیب پذیری مناطق شهری می باشد. با توجه به مطالب ارائه شده در این مطالعه برنامه ریزی کاربری اراضی شهری در شهر ماهدشت به عنوان بررسی موردی از شهرهای مهاجرپذیر تلفات ناشی از بحران زلزله را با توجه به آسیب پذیری آن کاهش می دهد که قابل تعمیم و بررسی در شهرهای دیگر کشور نیز خواهد بود و نهایتاً یکی از مهمترین راهکارها و پیشنهادات ارائه شده در این فصل انتخاب موقعیت مناسب جهت آماده سازی سایتی به عنوان محل اسکان اضطراری و موقت در جوار منطقه آسیب پذیر شهر ماهدشت می باشد. در زمینه اسکان آسیب دیدگان از زلزله در شهر ماهدشت در دو مرحله اسکان اضطرای و اسکان موقت باتوجه به شرایط موجود و استانداردهای مطرح در این زمینه پیشنهاداتی ارائه گردید.