شهریاریِ هم پیمان

کلان روایت بنیان گذاری شهریاری ساسانی به ضرب شمشیر اردشیر بابکان و متعاقب آن فتح پی در پی ولایات ایران شهر نیازمند بازنگری جدی است. سرشت شهریاری ساسانی بدون مشارکت و مساهمت دودمان های متنفذ اجتماعی و تا حدودی طبقات شهری که سده ها پیش از استقرار سلسله مزبور در عرصه اداره سیاسی همکاری داشته اند، امکان شالوده گذاری نداشته است. برخلاف تئوری های جدید که در تلاشند ماهیت دولت در ایران را موجودیتی صرفا سیاسی و منتزع از جامعه تلقی کنند؛ می بایست اذعان داشت دولت در عین حالی که گرانیگاه انسجام سیاسی است، کانون اتحاد نیروهای اجتماعی نیز هست. هدف پژوهش حاضر، خوانش دموکراتیک از امر سیاسی در دوره ساسانی نیست؛ در واقع هدف اصلی، بازنماییِ وجه اجتماعیِ دولت ساسانی و نقشی که نیروهای اجتماعی در تاسیس، تثبیت و استمرار آن ایفا نموده اند، خواهد بود. این تحقیق بر آن است تا با بهره گیری از رویکرد جامعه شناسی تاریخی، علاوه بر نقد و بررسی نظریه های ارائه شده در این زمینه، تأسیس دولت در این دوره را بر اساس هم پیمانی، ائتلاف و عقلانیت بین ساختار سیاسی و نیروهای اجتماعی آن زمان تحلیل نماید و نشان دهد شهریای ساسانی یک دولت هم پیمان با هم یاری خاندان های زمین دار و طبقات مولّد شهری بوده است. بحران های مهمی نظیر ظهور کوشانیان و ایجاد بن بست در مسیر تجارت فراسرزمینی شرق و غرب، تسلط روم بر شهرهای بازرگانی میان رودان، هرج و مرج سیاسی، رکود اقتصادی و آشفتگی های اجتماعی در ایالات ایران شهر در سده پایانی دوره اشکانی از جمله زمینه های مهم پدید آمدن این رخداد بوده است.