ضرر آینده

یکی از موضوعات جدیدی که در دهه های اخیر به آن پرداخته شده ، حق بر محیط زیست سالم است. محیط زیست، به تمام محیطی اطلاق می شود که انسان احاطه کرده و زندگی ، فعالیت های او در ارتباط با آن قرار دارد. خسارت به این حق، بر خلاف بسیاری از حقوق دیگر جنبه شخصی نداشته و می تواند آثار زیانبار جمعی و جهانی داشته باشد.چنانکه کمیسیون اروپا در اسناد خود گرایش های متفاوتی در این خصوص داشته است و در لایحه 2000 خود دو نوع خسارت قابل مطالبه پیش بینی کرده:1.خسارت زیست محیطی که در برگیرنده خسارت وارد بر تنوع زیستی،آب و محوطه های آلوده است 2. خسارت سنتی که همان خسارت وارد بر اشخاص و اموال است. حال اینکه مفهوم خسارت وارده بر محیط زیست دارای چه خصوصیتی می باشد که متفاوت از مفهوم ضرر وارده با سایر موارد در جامعه واشخاص است؟ موضوع اساسی پژوهش حاضربوده که به روش توصیفی- تحلیلی به این موضوع پرداخته شده وبیان خواهدشدمقصود از ضرر در خسارات زیست محیطی،به هرصدمه و نقصانی که به محیط زیست وارد آید، اعم از اینکه حال باشد یا آینده، شخصی باشد یا نوعی، مستقیم باشد یا غیرمستقیم، قابل مطالبه جمعی باشد یا فردی، قابل جبران باشد یا نباشد؛اطلاق می یابد. براساس ماهیت و تحول مفهوم ضرر در خسارت زیست محیطی به نظر می-رسد که اعمال قواعد عام و سنتی روش های جبران خسارت زیست محیطی در حوزه حقوق محیط زیست چندان کارایی ندارد و از این رو تدوین نظام جبران خسارت خاص زیست محیطی با رویکرد روش های نوین ضروری بنظر میرسد.

بی تردید هدف از وضع قواعد مسئولیت مدنی، جبران ضرر است. به تعبیر دیگر و از منظر فنی، باید زیانی به بار آید تا برای جبران آن، مسئولیتِی ایجاد شده و دینی برعهده مسئول قرار گیرد. فی الواقع حدوث و بقای مسئولیت مدنی منوط به وجود فعلی ضرر است و کمیت و کیفیت در اصل مسئولیت دخالتی ندارد. به تعبیری، قاعده حاکم بر مسئولیت مدنی، قاعده همه یا هیچ است. یعنی مسئولیت با تحقق ضرر، موجود و با عدم آن، معدوم تلقی می گردد. حالیه با ملحوظ نظر قرار دادن یکی از شرایط ضرر قابل مطالبه، که باید در گذشته مسلم باشد و اینکه به صرف احتمال ورود زیان، نمی توان کسی را به جبران خسارت محکوم کرد، این پژوهش در صدد یافتن پاسخی به این پرسش است که آیا با قوانین و مقررات موضوعه ایران و حقوق فرانسه و از طریق کارگرد بازدارندگی مسئولیت مدنی می توان جایگاهی برای ضرر آینده و مآلاً جبران آن متصور بود. یافته های این پژوهش حکایت از آن دارد که ضرر احتمالی، ضرری است که احتمال و امکان تحقق و به همین میزان عدم تحقق آن در آینده وجود دارد اما ضرر آینده ضرری است که عرفاً وجود و تحقق آن در آینده حتمی و مسلم بوده و مقتضی وجود آنها حاصل شده باشد به نحوی که این گونه منافع را عرف و قانون در حکم موجود دانند که چنین خسارتی، یقیناً قابل مطالبه است.