افعال ضمیرساخت

هرچند سال های بسیاری از آغاز تصحیح انتقادی شاهنامه می گذرد، هنوز تا رسیدن به نهایت آن راهی طولانی در پیش است. حجم بسیار این اثر سترگ و تنوع فراوان موضوعات مطرح شده در آن، در کنار کهنگی زبان، ایجاب می کند که به رغم تلاش هایی که تاکنون در این راه صورت گرفته و تصحیح های ارزشمندی که به همت و صرف عمر بسیار فراهم آمده، همچنان داستان به داستان، بیت به بیت، و واژه به واژه این اثر هدف بازنگری و دقت نظر قرار گیرد و محققان با تخصص ها و رویکردهای گوناگون به آن بپردازند، تا هرچه بیشتر، صورت نهایی، که شبیه ترین صورت به سروده شاعر است، به دست آید. در این نوشتار، از دیدگاه دستوری به چند بیت شاهنامه از بخش های مختلف آن پرداخته شده است. وجه اشتراک این ابیات، وجود افعال تمنّایی شرطی در آنهاست. در بخش نخست، افعال ضمیرساخت در شاهنامه، در بخش دوم فعل تمنایی نادری که تکواژ تمنایی در آن به صورت «یی» ظاهر شده و در بخش سوم صورت تمنایی فعل بایستن، که به دلیل ضرورت متمم ضمیری، ساختی خاص را نشان می دهد، با سنجش ضبط های دستنویس ها و تحلیل قرائت های پیشین، بررسی و واکاوی شده اند. در مورد فعل ضمیرساخت، همه جا صورت مختوم به «تی» پیشنهاد شده و در دو مورد دیگر، با استفاده از ضبط های دستنویس ها و تکیه بر نکات دستوری، بر صحت قرائت هایی که پیش از چاپ خالقی مطلق وجود داشته اند، تأکید شده است.