مدیریت نوین دانشگاه

هدف از این پژوهش، تحلیل جایگاه نهادهای دانشجویی در حکمرانی آموزش عالی مبتنی بر تحلیل تماتیک ادبیات پژوهش می باشد . این پژوهش کیفی در دو گام تدوین شده است. نخست با استفاده از روش مروری نظام مند کلیدواژه ها تخصصی پژوهش شامل؛ دانشجو و حکمرانی دانشگاه (Student and university governance)، صدای دانشجویان در دانشگاه (The voice students in the university)، دانشجویان و تصمیم گیری در دانشگاه (Students and decision making at the university)، خود حکمرانی دانشجویان (Student self-government) در پایگاه های بین المللی معتبر: Science Direct، Springer، Wiley Online Library، ERIC، Sage Journals، Emerald در بازه زمانی (1995 - 2020) جستجو شد و در نهایت با استفاده از فرم پریسما 39 مقاله انتخاب شد. در مرحله دوم با استفاده از روش سه مرحله ای تحلیل تماتیک ولکات (2008) مقالات منتخب تحلیل شدند. یافته های مولفه های نقش نهادهای دانشجویی در حکمرانی آموزش عالی روی هم رفته؛ 6 تم فرعی اولیه با 13 تم فرعی ثانویه بدست آمد. این تم ها شامل؛ حکمرانی فرادانشگاهی (سیاستگذاری فرا دانشگاهی، مدیریت فرا دانشگاهی)؛ حکمرانی درون دانشگاهی (سیاستگذاری درون دانشگاهی، مدیریت درون دانشگاه)؛ گفتمان دانشجویی (ساختار نهادهای دانشجویی، کنشگری دانشجویان و نقش دانشجویان)؛ توسعه دانشجویی (توسعه سرمایه انسانی دانشجویان، توسعه سرمایه اجتماعی دانشجویان)؛ سازوکارهای حمایتی و قانونی (سازوکارهای حمایتی-تشویقی، سازوکارهای قانونی) و ظرفیت های نرم دانشگاه (ارزش های فرهنگی و ارزش های اجتماعی) به دست آمد. از این میان، ارائه مشوق های برای افزایش علاقه و انگیزه دانشجویان برای مشارکت، ایجاد اتحادیه ها و اصناف دانشجویی، فرهنگ دانشگاهی حامی مشارکت دانشجویان و جمع سپاری در تصمیم گیری های دانشگاه وزن بیشتری نسبت به دیگر مفاهیم کلیدی داشتند.

هدف: مشارکت دانشجویان در ساختار حکمرانی در درون دانشگاه از مهمترین مسائلی است که سالهاست مورد توجه نظام های دانشگاهی پیشرو جهان قرار گرفته است. با این وجود این حوزه در ادبیات پژوهشی داخل کشور مغفول مانده است. لیکن، هدف از پژوهش حاضر، تحلیل نقش دانشجویان در حکمرانی درون دانشگاه می باشد.روش شناسی: این پژوهش کیفی با راهبرد تحلیل محتوا عرفی تدوین شده است. جامعه آماری این پژوهش را دانشجویان دکتری آموزش عالی در تمامی گرایش ها در دانشگاه های تهران، شهیدبهشتی و علامه طباطبائی تشکیل می دهند که با استفاده از راهبرد نمونه گیری با حداکثرتنوع 35 دانشجوی دکتری از دانشگاه های نامبرده گزینش شدند. داده های با استفاده از مصاحبه نیمه ساختار یافته گردآوری شد.یافته ها: یافته ها در بخش موانع فراروی دانشجویان برای مشارکت در شش مولفه اصلی؛ ناکارآمدی حکمرانی نظام آموزشی؛ حکمرانی غیرآکادمیک درون دانشگاهی؛ نظام یاددهی و یادگیری نامناسب؛ کژکارکردی قوانین و مقررات؛ عدم مشارکت دانشجویان در حکمرانی و ضعف فرهنگی با سیزده زیرمولفه بدست آمد. سپس متناظر با این شش مولفه راهکارهای برای تسریع مشارکت دانشجویان در حکمرانی درون دانشگاه در قالب شش مولفه اصلی با سیزده زیرمولفه جمع بندی شد. در پایان بر اساس یافته ها توصیه های سیاستی برای نظام آموزش عالی ایران بیان شده است.نتیجه گیری و پیشنهادات: نقش دانشجویان در حکمرانی درون دانشگاه مسئله مهمی است که تاکنون در ادبیات پژوهشی داخل کشور مغفول مانده است. همه دانشجویان مشارکت کننده در این پژوهش بر اهمیت این موضوع ادغان داشته اند. با این وجود، حدود 38 درصد از دانشجویان هیچ تجربه مشارکتی در تصمیم گیری های دانشگاه نداشته اند. بر این اساس، یافته های این مطالعه بازنمایی کلی از عوامل بازنده و تسهیلگر مشارکت دانشجوان در حکمرانی ارائه داده است که می تواند مبنای برای سیاستگذاری در این زمینه قرار گیرد.نوآوری و اصالت: شناسایی مهمترین عوامل بازدارنده مشارکت دانشجویان در حکمرانی درون دانشگاه و ارائه راهکارهای برای رفع این عوامل بازدارنده برای مشارکت بیشتر دانشجویان در حکمرانی دانشگاه است.