چهارباغ عباسی اصفهان

نگاه به ترکیب ب ندی ظاهری خیابان های یک شهر اولین برداشت بصری هر فرد از آن شهر است. خیابان چهارباغ عباسی اصفهان محوری باارزش در شهر تاریخی اصفهان است که با گذشت زمان، به دلیل فرسودگی بدنه و بناها و بازسازی و نوسازی های بدون برنامه در برخی قسمت ها ، تغییرات اثرگذاری در سیمای کالبدی محور به وجود آمده است. با این وجود چگونگی همنشینی برخی بناهای ماندگار باقی مانده از گذشته با کاربری های متفاوت در حوزه های خاصی از محور، که طبق برنامه مشخصی ضمن حفظ استقلال سبکی و نوآوری نسبت به بناهای مجاور در هم زیستی مسالمت آمیز با محیط کالبدی پیرامون خود قرار گرفته اند، قابل تامل است. از این رو اهمیت بررسی خیابان چهارباغ عباسی از منظر زمینه گرایی از آن است که می توان روند میزان وحدت بصری را در طی دوره های مختلف ارزیابی کرد. توجه به زمینه و رعایت ملاحظات زمینه گرایی در بین برخی بناهای به جا مانده از دوره های گذشته، سبب ایجاد تداوم بصری در بخشی از خیابان چهارباغ عباسی شده است. در ملاحظات معماری زمینه گرا باید به مبحث عقب نشینی از خیابان، فاصله از ساختمان های مجاور، چگونگی ترکیب احجام ساختمانی، ارتفاع تقریبی، تناسبات و جهت گیری نما، شکل و منظر دوردست، حالت در و پنجره، اندازه ها و تناسبات در و پنجره، مصالح، رنگ و مقیاس بنا و هم چنین عناصر خاص خردمقیاس توجه کرد. تاکنون پژوهشگران این خیابان را از دیدگاه های توصیفی، تاریخی و فرهنگی بررسی کرده اند ولی به صورت مشخص کمتر به اصول زمینه گرایی در این محور پرداخته شده است. هدف از نگارش این مقاله معرفی ملاحظات معماری زمینه گرا و تحلیل بناهای شاخص موجود در خیابان چهارباغ عباسی مطابق فاکتورهای زمینه گرایی است. این روند سبب می شود تا چگونگی تبعیت بناها از یکدیگر و میزان توجه هر کدام نسبت به زمینه بیان شود. روش پژوهش، توصیفی_تحلیلی و روش گردآوری داده ها به صورت مشاهده میدانی است. با شناخت معماری زمینه گرا و اصول زمینه گرایی، به بررسی بدنه چهارباغ از طریق مولفه های زمینه گرایی پرداخته می شود و از این رو روند توجه به ملاحظات زمینه گرایی در طی دوره های مختلف بررسی خواهد شد.

از جمله ویژگیهای شهر پیاده مدار، داشتن مکان های عمومی مناسب است تا شهروندان بتوانند اوقات فراغت خود را در آنجا سپری نمایند. خیابان چهارباغ عباسی با داشتن ویژگیهای مکان های سوم از قبیل فضاهای سرسبز و درختان سایه دار، احساس تعلق و خاطره انگیزی، امروزه بصورت پیاده راه در اختیار عابرین پیاده قرار گرفته است. در این تحقیق ابتدا با مطالعه اسناد کتابخانه ای، مدل مفهومی ترسیم گردید. در این مدل ویژگیهای مکان های سوم بعنوان متغییر مستقل در چهار شاخص تنوع و کاربری، دسترسی و پیوستگی، راحتی و منظر و نهایتا اجتماع پذیری دسته بندی گردید و با طراحی پرسشنامه در قالب طیف لیکرت پنج گزینه ای، و توزیع آن طبق جدول مورگان در میان 384 نفر از شهروندان بالای 18 سال در پیاده راه چهارباغ و حوزه بلافصل آن، میزان تاثیرات آنها بر روی شاخص سرزندگی بعنوان متغیر وابسته از طریق نرم افزار Smart PLS با روش تایید عاملی دو مرحله ای مورد بررسی قرار گرفت. این مطالعه نشان داد هرچند متغیر دسترسی و پیوستگی تاثیر مستقیم بر روی متغیر سرزندگی ندارد اما بطور غیر مستقیم و از طریق تاثیرگذاری بر روی سایر متغیرها، نقش قابل ملاحظه ای در سرزندگی فضای پیاده راه چهارباغ دارد. در این پژوهش 66 درصد تغییرات سرزندگی بعنوان متغیر وابسته توسط متغیرهای مستقل از قبیل راحتی و منظر، اجتماع پذیری ،کاربری و فعالیت در مدل ساختاری تبیین گردید. از آنجاییکه بیشتر شهروندان از فضای پیاده راه به عنوان پاتوق گفتگو و خوشگذرانی در کنار خانواده و دوستان استفاده می کنند، لذا فراهم کردن محیطی امن که بتواند فضای گفتگو را دلنشین نماید، بسیار حائز اهمیت می باشد. بدین منظور،کف سازی مناسب به همراه ایجاد فضای سایه دار و کیفیت بخشی به فضاها و کافه های روباز از جمله نکات بارزی است که مورد توجه عموم شهروندان بوده و احساس خاطره انگیزی را بهبود بخشیده است.