میرزا احمد متولی باشی

یکی از انواع ادبی تمثیل است. در تاریخ ادب فارسی بسیاری از شعرا و نویسندگان تمثیل را به عنوان قالبی جهت بیان افکار و عقاید خود برگزیده اند. تمثیل زاییده ی تصویرگرایی و تصویرگرایی زاییده ی تخیل قوی یک شاعر یا نویسنده و حتی یک قوم و ملت است. تمثیل در زبان فارسی از نظر ساختار به دو بخش توصیفی (کوتاه یا فشرده) و روایی (گسترده) تقسیم می شود. تمثیل روایی بیش ترشکل داستانی دارد که شامل حکایات انسانی، حیوانی، فابل و.... است و تمثیل توصیفی در برگیرنده ی یک یا چند جمله است که برخی از آن ها عبارت اند از: تشبیه تمثیلی، اسلوب معادله، کنایه و استعاره ی تمثیلی. در این مقاله ی توصیفی با واکاوی نسخه خطی دیوان اشعارمیرزا احمد متولی باشی از شعرای عصر قاجاری و دوره ی بازگشت ادبی، به جست و جوی انواع تمثیل روایی و توصیفی در اشعار وی پرداخته و چگونگی کاربرد و انواع هریک از تمثیل های به کار رفته در دیوان اشعار وی را بیان می کنیم.

سنت کتیبه نگاری پیشینه ای دیرینه دارد و از کهن ترین نگارش بشر به شمار می آید. کتیبه ها گاهی اطلاعات بنا را بیان می کنند و گاهی تزیینات بنا را تشکیل می دهند. یکی از کتیبه هایی که جنبه یادمانی دارد؛ کتیبه ای است که به شماره 00343/03/9901 در موزه ی حرم مطهر حضرت احمد بن موسی الکاظم شاه چراغ (ع) ثبت و نگهداری می شود. این کتیبه از نظر ادبی و محتوایی متن از اهمیت ویژه ای برخورداراست. کتیبه ی مذکور حاوی ابیاتی از ترکیب بند 99 بیتی میرزا احمد متولی باشی، تولیت آستان حضرت شاه چراغ(ع) در عهد محمد شاه قاجار است که در مرثیه ی سرور سالار شهیدان حضرت اباعبدالله...الحسین سروده شده است. این پژوهش ابتدا به شرح حال مختصری از شاعر پرداخته و سپس ضمن بررسی ترکیب بند مذکور به معرفی این کتیبه ی خطی می پردازد.