تغییر جمعیت

نسبت جنسی تولد به طور طبیعی 105 پسر به 100 دختر است، اما این نسبت در برخی کشورها با مداخلات انتخاب جنس افزایش یافته است. هدف این مطالعه تعیین روند تغییر نسبت جنسی تولد در ایران و زمینه ها و عوامل مؤثر بر آن است. برای این منظور به داده های آماری سازمان ثبت احوال کشور رجوع شد و با استفاده از روش اسنادی و مرور مطالعات، زمینه ها و عوامل مؤثر بر تغییر نسبت جنسی تولد بررسی شد. بر اساس یافته ها اگر چه نسبت جنسی تولد در ایران فعلاً در محدوده طبیعی است اما دست کم در چهار استان از محدوده طبیعی خارج شده و افزایش یافته که به معنای افزایش تعداد پسران نسبت به دختران است. در ایران ترجیح مذکر به عنوان یک خصلت فرهنگی ماندگار، برخی والدین را به سمت پسرخواهی و حذف دختران سوق می دهد. با وجود چنین مشکل فرهنگی، نظام سلامت وسایل تحقق انتخاب جنس جنین را در اختیار والدین می گذارد. نظر به اینکه ادامه این روند علاوه بر اینکه نقض حق حیات مؤنث است، می تواند تبعات اجتماعی منفی همچون مشکلات ازدواج، خشونت و روسپیگری را به دنبال داشته باشد، لازم است توجه کافی به آن صورت گیرد  و تدابیری برای پیشگیری از آن اندیشیده شود.

یکی از مسئولیت های جمعیت شناسان آگاهی از چگونگی برهم کنشی فرآیندهای باروری، مرگ ومیر و مهاجرت در تعیین حجم، رشد و تغییرات جمعیت است. ایران تحولات جمعیت شناختی گسترده ای در طول سه دهه گذشته تجربه کرده است. این تحولات به یک چرخش اساسی در سیاست های جمعیتی دولت منجر شد. مواجهه غیرکارشناسی با موضوع جمعیت سبب شد تا بحث درباره آن به عرصه عمومی کشیده شود. در نتیجه، تعیین اولویت های سیاست گذاری جمعیتی به یک مسأله فراگیر در کشور تبدیل شد. تشخیص مسأله و در دستور کار قرار دادن آن بخشی از فرآیند سیاست گذاری است. در این مقاله با تمرکز بر نتایج سرشماری های عمومی نفوس و مسکن استان های همدان و لرستان در سال های 1390 و 1395 و نیز آمار رویدادهای حیاتی این استان ها در دوره 1395 1390 نشان دادیم که معادله تغییرات جمعیت بر مبنای آمارهای سرشماری در توازن با آمار رویدادهای حیاتی و خالص مهاجرت نیست. در چنین شرایطی تحلیل تعیین کننده های تغییرات جمعیت دشوار و تعیین اولویت های سیاست گذاری و ارائه راهبردهایی برای مدیریت جمعیت غیرواقعی خواهد بود. یافته ها بر اهمیت ارزیابی کیفیت آمارهای سرشماری و رویدادهای حیاتی پیش از هرگونه تصمیم گیری و سیاست گذاری برای جمعیت تأکید دارد.