قدرت نرم و سخت

آفریقا در سال های اخیر بسیار مورد توجه چین و آمریکا قرار گرفته است. با بررسی قدرت نرم و سخت به کار گرفته شده این دو کشور در آفریقا، از جمله فعالیت در حوزه فرهنگی، سیاسی، دیپلماسی، اقتصادی و نظامی، این نتیجه حاصل می شود که هریک از قدرت ها سعی بر آن دارند که حوزه نفوذ خود را در این قاره افزایش دهند. بنابراین در دهه های اخیر بهره گیری از قدرت هوشمند به یکی از مهم ترین جنبه های استراتژی سیاست خارجی قدرت های بزرگ تبدیل شده است. دولت مردان چین و آمریکا به منظور رسیدن به اهداف خود، گام های مؤثری در جهت افزایش نفوذ و جایگاهشان در آفریقا برداشته اند. پرسش اصلی پژوهش حاضر این است که «بهره گیری از قدرت سخت و استفاده از سازوکارهای قدرت نرم در سیاست خارجی چین و آمریکا در قبال آفریقا چه جایگاهی دارد؟» در پاسخ این فرضیه با روش تطبیقی – تاریخی بررسی می شود که میزان هم پوشانی و استفاده متوازن از ابزارها و منابع قدرت هوشمند میان چین و آمریکا متفاوت است. نحوه به کارگیری مؤلفه های قدرت نرم و سخت از سوی دو کشور، نشان می دهد که نخبگان چین با ایجاد هارمونی و بهره گیری متوازن از منابع و ابزارهای قدرت هوشمند و بدون ایجاد محدودیت توانسته اند جایگاه خود را نسبت به آمریکا در آفریقا افزایش دهند.

قدرت یک حکومت ملی با ترکیب قدرت نرم و سخت به حداکثر می رسد. این نوع ترکیب و تلفیق را که قدرت هوشمند می نامند، با اقدام هماهنگ نظامی و اقتصادی در صورت توجه هر چه بیشتر به آن چیزی که کشورهای دیگرفکر می کنند، پدید می آید. برای نمونه  امروزه براساس نظریات لیبرالی، ایران تنها با تکیه بر قدرت سخت نمی تواند دیگر کشورها و افکار عمومی جهانی را در مورد درستی دلایل و اقداماتش متقاعد کند. اما با بهره گیری از عوامل قدرت سخت خود از جمله داشتن سواحل طولانی در سه دریای خزر، فارس و عمان و تسلط بر نقاط استراتژیک آن، واقع شدن در دو حوزه بزرگ انرژی  خلیج فارس و دریای خزر و قرار گرفتن  در راه اتصال کشورهای آسیای مرکزی و قفقاز به آب های آزاد که موجب توانمندی ژئوپلیتیکی و بازیگری در عرصه ژئواستراتژیکی آن می شود. درکنار هوشیاری در برابر دشمن، همراهی با ایده جهان چند قطبی، همگرایی منطق ه ای، تنش زدایی، توسعه گرایی و تکیه بر قدرت نفت و گاز که از نکات با اهمیت در عرصه قدرت نرم ایران می باشند، توأماً می تواند در استراتژی قدرت هوشمند خود تأثیر گذارتر عمل نماید. با عنایت به این موضوع، برای انجام تحقیق از روش توصیفی - تحلیلی و برگرفته از شیوه های رایج جغرافیای سیاسی، علوم سیاسی و در راستای ارائه استراتژی مناسب در قدرت هوشمند ایران، بیش از همه به نقش ژئوپلیتیک انرژی (نفت و گاز)، موضوع مورد بررسی قرار گرفته است. نتیجه این تحقیق نشان می دهد که ایران با ارائه استراتژی مناسب در قدرت هوشمند به ویژه با تأکید بر بازیگری بیشتر  در ژئوپلیتیک انرژی  (نفت و گاز) به دلیل اهمیت آن در دنیای امروز و دارا بودن رتبه دوم این ذخایر در جهان، می تواند با تحمیل رفتار و استدلال خود  بر دیگر کشورها، قدرت خود را افزایش دهد.