سلسله افشاریه

دوران سلسله های افشاریه و زندیه یکی از بحرانی ترین ادوار تاریخ ایران اسلامی است. وقوع جنگ های مکرّر داخلی و خارجی، اسباب ضعف تمامی ساختارهای حکومتی و حیات اجتماعی را سبب گردید. این در حالی بود که اروپائیان در این زمان با سرعت بسیار در جهت پیشرفت علمی از جمله در حیطه پزشکی حرکت و ایرانیان نیز مسیر عکس آن را طی می نمودند. به رغم چنین وضعیّت نابسامانی که حیات علمی و فرهنگی کشور نیز متأثر از آن بود، در این دوران شاهد نمود معدودی از پزشکانی هستیم که در واقع آخرین نسل پزشکان مطرح ایران محسوب می شوند. تشخیص دقیق بیماریها به صورت نظری و عملی و شیوه های درمان آن و برتری داشتن در برابر برخی پزشکان اروپایی که در ایران این عهد حضور داشتند، از نکات بسیار مهم پزشکی این دوره است. مقاله حاضر با روش توصیفی تحلیلی درصدد معرفی اطبای ایرانی و فرنگی و مقایسه آنان در امر طبابت و تشریح دقیق وضعیت پزشکی این دوره است. نتایج پژوهش نشان از حضور آخرین نسل پزشکان نامدار ایران در این دوره و برتری برخی از پزشکان ایرانی در تشخیص و درمان بیماریها در برابر پزشکان اروپایی است.

شناخت جایگاه «خودی و دیگری» جهت مشخص نمودن استمرار روند هویت ایرانی-اسلامی در اندیشه میرزامهدی خان استرآبادی مورخ عصرافشاریه و انگاره های متأثر از آن بر نگرش وی در بازتاب روایات، رویدادها و رخدادها در نگارش جهانگشای نادری موضوع پژوهش حاضر است. مقاله حاضر بر آن است تا با روش توصیفی- تحلیلی، به معرفى، بررسى و مطالعه ى جهانگشای نادری از طریق درک مفهومى و روش مند گزارش هاى آن، به شناخت وجوه عمده ى حیات سیاسى، مذهبی و اجتماعى این برهه از تاریخ ایران دست یابد، همچنین با شناخت دیدگاه استرآبادی در موضوع «خودی و دیگری»، بازتاب آن را در محتوا و روش تاریخ نگاری وی بازجوید.یافته های تحقیق نشان می دهد در جهانگشای نادری، اخلاق، منش، ریاست نادر و تفکر ایرانشهری به عنوان عناصر تعریف کننده و تشخص بخش « خود» در کانون توجه استرآبادی بوده است و دیگر مسائل در نزد وی صرفاً بازتابی از این اندیشه هستند. همچنین از آنجا که تفکر، بینش، زبان و مفاهیم تاریخ نگری و تاریخ نگاری(معرفت شناسی) و باورهای«خودی- دیگری» استرآبادی بخوبی درتاریخ جهانگشا به مثابه یک آینه، خود را نشان داده، بر این مبنا به نظر می رسد هنگامی که از دیگری در مقابل خودی سخن می گوید سه نوع از آن را به شکل دیگری«مذهبی- سیاسی- فرامرزی» مد نظر آورده باشد و همگی آنها را متهم به دخالت در امور داخلی ایران می سازد.