رویکردهای معماری

از اوایل دوره قاجار در پی تحولات سیاسی، اقتصادی و مذهبی، همچنین توجه به مدرنیسم پس از گسترش آن در غرب، به تدریج خصوصیات معماری ایرانی به تقلید از غرب تغییر کرد و رویکردهای مختلفی در معماری معاصر ایران ایجاد شد. بنای مساجد به عنوان یک عنصر شاخص در کالبد شهری در انعکاس رویکردها و روش های معماری نقش اساسی را ایفا می کند و همواره مورد توجه قرار گرفته است. پژوهش حاضر با بیان؛ توصیفی- تحلیلی، ضمن تببین مواردی چون؛ ویژگی ها و مؤلفه های معماری مسجد (معنا و مفهوم، خوانایی، نوآوری، سلسله مراتب و ...) و رویکردهای معماری مساجد، به بررسی شکل گیری سه نمونه از مساجد معاصر ایران( مسجد الجواد، مسجد فولاد شهر، مسجد دانشگاه شهید چمران) در چارچوب موارد مذکور می پردازد. پس از تجزیه و تحلیل نمونه های موردی، در نهایت می توان گفت رویکردهایی در مسیر نوگرایی مساجد معاصر و در جهت انطباق با معماری سنتی موفق بوده اند، که به اصول و معیارهای سنتی مساجد مانند؛ ساختار کلی حجم، مؤلفه های معماری و ماهیت کلی مصالح سنتی پایبند بوده اند و با تغییرات در تزئینات و استفاده از مصالح جدید و نوآوری در عناصر کالبدی به ارتقای عوامل یاد شده نه جایگزینی آنها پرداخته اند به گونه ای که زبان معماری گذشته را برای پاسخ دادن به نیازهای معاصر سازگار کند.

حس ذاتی تعامل با منطقه نشانه حساسیت زیست محیطی است که در قرن بیست و یکم بسیار حیاتی است. امروزه اجتناب ناپذیر است که منطقه گرایی می بایست در گفتمان بزرگ تری از معماری قرار داده شود و بحث و مناظره در مورد نقش کاربست معماری سبز منطقه ای به عنوان یکی از عوامل هویت فرهنگی و حس مکان مورد ترویج قرار گیرد. پژوهش حاضر استدلال می کند که معماری منطقه گرا وارد مرحله جدیدی از روند تکاملی خود شده است که همانا منطقه گرایی پایدار می باشد. در این دیدگاه، مناطق را باید از لحاظ منابع منحصر به فرد و محدودیت های خاص خود تعریف کرد. به جای اینکه تحت تأثیر جهانی شدن باشیم، مناطق باید در یک سیستم تعاملی جهانی و منطقه ای از وابستگی های متقابل پیچیده که فیزیکی، اجتماعی، فرهنگی و مهم تر از همه اکولوژیک هستند، تبعیت کنند. لذا با استفاده از روش تحلیل محتوای کیفی مبتنی بر منطق استدلال استقرایی، از داده های متنی و تجارب معماری ذکر شده در پژوهش، حرکت و با بیرون کشیدن مفاهیم مستتر در آن، به تدریج به سطوح انتزاعی تری از منطقه گرایی پایدار دست خواهیم یافت. مضاف بر آن با استفاده از جدیدترین آثار معماری منتخب توسط موسسات بین المللی و جوایز و مسابقات، مصادیق مروری منطقه گرایی پایدار را بسط می دهیم. دستیابی به یک مدل یا چارچوب نظری که نظم های نهفته و الگوهای تکرارشونده در معماری منطقه گرا و معماری پایدار را نشان دهد، می تواند پایان بخش تحقیق باشد.