نقوش کاشی کاری

از عوامل مؤثر در شکوه و زیبایی معماری ایران، به ویژه در دوران اسلامی، به تزیین و آرایش بناها می توان اشاره کرد. در این میان، مسجد مدرسه آقابزرگ و مسجد مدرسه امام خمینی از شاهکارهای معماری دوره قاجار در شهر کاشان، از لحاظ تزیینات و به خصوص نقوش کاشی کاری حائز اهمیت هستند. بررسی و مطالعه در نقوش کاشی کاری این دو بنا می تواند باعث بازشناسی هویت فرهنگی این دو بنا شود. با توجه به خلأ نسبی علمی تحقیقاتی در رابطه با معماری مدارس تاریخی کشورمان به خصوص در بحث تزیینات، پژوهش حاضر بر آن بوده است تا با استفاده از روش تحلیلی توصیفی و انجام تحقیقات کتابخانه ای در عرصه آرایه های معماری این دو بنا و تحقیقات میدانی، به ارزیابی و تحلیل نقوش و نمادهای این دو بنای شاخص معماری دوره قاجار در کاشان بپردازد. یافته های تحقیق نشان می دهد که بیشتر تزیینات به کاررفته درکاشی کاری مسجد مدرسه آقابزرگ و مسجد مدرسه امام خمینی تحت تأثیر هنرهای تزیینی غرب و فضای فرنگی مآبی به صورت طبیعت گرا، غیر انتزاعی و تقلیدی هستند. نقوشی همچون گل و گلدان، گل و مرغ و گل و برگ های طبیعی مانند گل زنبق و گل فرنگ و نقوش پرندگان دراین دو بنا به چشم می خورد که هریک جایگاهی را در تزیین به خود اختصاص داده و با رنگ بندی ویژه کاشی ها جلوه زیبایی را به محیط معنوی آن ها بخشیده اند.

معماری سنتی از دیر باز مورد علاقه افراد زیادی قرار داشته است واشخاص بسیاری به استفاده از این سبک تمایل دارند.در معماری سنتی ایرانی از عناصر مختلفی بهره گرفته می شدتا فضایی پر از جریان زندگی و رنگ ونقش ایجاد شود مانند حوض ،کاشی های رنگی، دیوار های آجری و.....از عناصر اصلی این نوع از معماری محسوب می شد.از آنجا که معماری ایرانی کاملا هندسی است و هندسه در شکل گیری این معماری نقش بسزایی دارد و اندیشه وفرهنگ کهن ایرانیان نقش ها وشکل های هندسی هر یک نمادی از هستی و جهان آفرینش بوده اند، مانند شمسه که نماد نور و وحدانیت در هنر اسلامی جایگاه بسیار بالایی را داراست وبه عنوان نقطه مرکزی و ژرفای بینهایتی است که هستی از آن آغاز می گردد و همه عناصر ظهور وبلوغ خود را از آن جا آغاز می کنند. معماری و طراحی لباس از جمله هنرهای کاربردی هستند که می توان بیشترین تشابه را در مبانی نظری، عملکرد و زیبایی شناسی آنها شاهد بود در این مقاله سعی شده است که با رویکرد مدلینگ وفشن در منسوجات که نقوش آن برگرفته از گره چینی و معماری سنتی ایرانی بوده با مطالعه تطبیقی بین دنیای قدیم و مدرن و لباس و منسوجات پست مدرن به کاربرد این نقوش پرداخته شود.

هنر و فنون کاشی کاری رنگارنگ در گنبدها، کتیبه ها، مناره های مساجد، بناها و آثار تاریخی به جامانده از دوران باستان، سند ارزشمند و مهمی در تزئینات معماری قدیمی ایران است. ریاضی دانان، طراحان و مجریان باستان، از روش های هندسی گره چینی، یزدی بندی، مقرنس و روش های دیگر، با استفاده از چید مان هندسی توسط اشکال مربع، مربع مورب، لوزی و روش های دیگر نظیر «هم نسبتی مربع با دایره» با اصطلاح «ماندالا» استفاده نموده اند. شناسایی و تولید واحدهای اولیه نقوش «نقش مایه ها» از قرن ها پیش آغاز شده و شامل واحدهای هندسی در دو بعد است. این نقوش در دوران مختلف تاریخی، توسط هندسه دانان و طراحان تکامل یافته است. این موضوع مشخص است که قوانین ریاضی – هندسی در همه دوران گذشته در نقوش ثابت باقی مانده است. این بدان معنی است که قوانین قرینه سازی، دارای یک منشأ اصلی هستند، به طوری که در دوران مختلف تاریخی هم دارای شکلی ثابت بوده اند. از طرفی هم ترازی، تعادل و تقارن، لازم و ملزوم یکدیگرند. هندسه در دوران باستان برای اندازه گیری سطوح ساختمان ها و زمین های کشاورزی مورداستفاده قرار گرفته است. در ترتیب نقش های منظم، از نقطه، پاره خط، زاویه، دایره، مربع و مثلث در تولید نقوش دوبعدی استفاده شده است. در این پژوهش، ضمن بررسی نقوش هندسی کاشی کاری های باستانی، با استفاده از روش های تصویری دوبعدی و تطبیق آن با دانش تقارنی مورداستفاده در ساختار مواد جامد کریستالین شامل نقش بندی اتم ها در شبکه سه بعدی و دوبعدی و تک بعدی اتم ها، مشخص شد که هر دو نوع آرایش یابی ها، از قوانین و دانش اصلی تقارنی پیروی می کنند.