خانه خدا

عصر حاضر را به سبب رشد و گسترش سریع وسایل ارتباط جمعی از یک سو و امکان ارتباط مجازی و فراتر از مرزهای جغرافیایی، عصر جهانی شدن نامیده اند؛ البته هنوز تعریف مشخصی از جهانی شدن که مورد توافق اندیشمندان این حوزه باشد، وجود ندارد. از سوی دیگر جهانی شدن با واژه دیگری با نام «جهانی سازی» همراه است که بیانگر تلاش جوامع و دولت ها برای نفوذ و تأثیرگذاری بر سایر مجامع در حوزه های مختلف فرهنگی، سیاسی، اقتصادی و اجتماعی است. در این میان دین مبین اسلام با دعوت جهانی خود، مدعی گسترش این آیین حیات بخش به سراسر جهان است و در این راستا نیازمند ابزار و امکاناتی است. به نظر می رسد حج با توجه به ظرفیت هایی که دارد، می تواند در جهانی شدن اسلام تأثیر به سزایی داشته باشد.  در این مقاله به عنوان مقدمه، تلاش شده است برخی از ابعاد جهانی حج که می تواند در بهره برداری ازظرفیت های این فریضه بی بدیل در حوزه جهانی شدن، مؤثر باشد، بررسی شود. در قرآن کریم، خانه خدا، خانه ای برای تمام انسان ها معرفی شده است که در آن امنیت، هدایت و قوام دین و دنی ای انسان ها وجود دارد. و از سوی سوم، مخاطب حج، عموم انسان ها هستند. حج کنگره ای فراملی، فرا نژادی و فرا مذهبی است که مناسکی با ابعاد جهانی دارد و در نهایت، توحید می تواند عامل نزدیکی میان تمامی ادیان بزرگ الهی باشد که تبلور آن در مراسمم حج هویداست.

عملکرد ناموفّق آل سعود در مقام تولیت خانه خدا، به جهت مطابق نبودن با موازین اسلام و صریح آیات قرآن، چالش های متعددی را در منطقه ایجاد نموده و اعتراض جهان اسلام را برانگیخته است. معیارهایی چون، رعایت تقوای الهی، توانمندی در ایجاد یا حفظ امنیت زائران، اهتمام به سنّت برائت از مشرکین و دیگر شعائر اسلامی، توانمندی در حفظ وحدت امّت اسلامی، توانمندی در هموار نمودن مسیر برای حضور حجاج در مراسم حج و توانمندی در حفظ و تقویت روحیه عبودیت و بندگی که از اهداف اصلی و فلسفه حج می باشد، از جمله شرایط متولیان حج در قرآن کریم دانسته شده است. این در حالی است که اکثر این موازین را در عملکرد تولیت فعلی حج نمی توان مشاهده نمود. عدم تطبیق عملکرد آل سعود با معیارهای ارائه شده از سوی قرآن کریم، رهبران و اندیشمندان جهان اسلام را بر آن داشته است تا به فکر راه چاره ای برای مدیریت حج باشند. این مقاله با تمرکز بر آیات قرآن کریم، در صدد تبیین معیارهای تولیت حج بوده و البته عملکرد آل سعود در مدیریت حج را نیز بر اساس معیارهای قرآنی، مورد سنجش قرار داده است. روش مقاله در مراجعه به آراء، استنادی و در تبیین محتوا، تبیینی و تحلیلی است.