موج پنجم تروریسم

تروریسم را می توان از جمله مهم ترین و جدی ترین تهدیدات امنیتی عصر جدید دانست که صلح بین الملل را به مخاطره می اندازد. تروریسم در روند تحولی خود، با پشت سر گذاشتن امواج آنارشیستی، ناسیونالیستی و چپ جدید به موج پنجم خود تحت عنوان تروریسم رادیکال ورود پیدا کرده است که شکل نوینی از تروریسم را ارائه می کند. مقاله حاضر در پی پاسخ به چیستی ماهیت موج پنجم تروریسم و شناخت بنیان های نظم سرمایه داری پست مدرن در این موج است. در پاسخ به این پرسش، موج پنجم تروریسم، واکنشی به نظم سرمایه داری پست مدرن تبیین شده که واجد مؤلفه هایی همچون گسترش دامنه جغرافیایی، تشدید کنش های تروریستی و تقابل با وجوه سرمایه دارانه نظم موجود است. تروریسم نوین با ویژگی هایی همچون شبکه ای، ذهنی و غیرسرزمینی بودن به مراتب خطرناک تر از امواج پیشین تروریسم است. بر همین اساس، درک تحول در مفهوم تروریسم و چیستی تروریسم جدید، هدف اصلی پژوهش حاضر را تشکیل می دهد. برای آزمون فرضیه، دو گروه تروریستی مهمی که در قالب تعاریف موجود از موج پنجم تروریسم ظهور کرده اند از جمله داعش و بوکوحرام با استفاده از رویکرد تحلیل مقایسه ای مورد بررسی قرار گرفته اند.  

پیش تر از چهار موج مختلف تروریسم در قالب یک فرآیند تاریخی نام برده شده است. به نحوی که می توان گفت نظام بین الملل در دنیای پسا وستفالیا (از 1870 م) تا دوران معاصر چهار موج از تروریسم تحت عنوان؛ تروریسم آنارشیستی، ملی گرا، چپ و مذهبی را پشت سر گذاشته است؛ که این امواج تأثیرات بسزایی نیز در تحولات نظام بین الملل داشته اند. امّا مقاله پیش رو با اذعان به این امواج تروریستی، موج جدیدی به نام موج پنجم از تروریسم خاورمیانه معرفی می کند که ریشه در تحولات سیاست بین الملل و الگوی نظم تکثیری دارد. موج پنجم هم در اهداف و هم در تاکتیک از سایر امواج به ویژه موج چهارم تروریسم، متمایز می باشد. مهم ترین پرسش مقاله پیش رو این است که موج پنجم تروریسم ریشه در چه تحولاتی داشته و با موج چهارم تروریسم چه وجوه اشتراک و افتراقی دارد؟ و در جواب این فرضیه طرح شده که موج پنجم تروریسم برآمده از ساختار نوین سیستمیک یا نظم تکثیری است و در کنار این شباهت ها که ریشه موج چهارم و پنجم هر دو در خاورمیانه است و از میان جریان های اسلام گرا سر برآورده است، این دو موج به لحاظ ویژگی هایی چون ساختار شکنی از دولت، ایجاد هنجارهای نوین در باب نهاد حکمرانی، استقلال نظامی و اقتصای، تغییر در معنای توازن، نوع و گستره خشونت و اهداف خشونت و قابلیت احیای مجدد از یکدیگر متمایزند.