الگوهای نام گذاری زنان در ادبیات مکتب خانه ای عصر قاجار: پژوهشی در تاریخ اجتماعی ادبیات عامه در ایران(مقاله علمی وزارت علوم)
حوزه های تخصصی:
روشها، الگوها و قواعد نامگذاری شخصیتهای داستانی به سبب نقشی که در نشان دادن منویات تولیدکنندگان داستانها دارند در مطالعات جدید نقد ادبی و نیز در مطالعات تاریخ اجتماعی زبان و ادبیات حایز اهمیت انگاشته شده اند. بررسی شیوه ها و مبناهای مختلف نامگذاری اشخاص در این گونه از ادبیات به ویژه در ادبیات عامه می تواند علاوه بر آشکارساختن ویژگیهای شخصیتی و فراهم ساختن امکانی برای بازشناسی جهان مطلوب پدیدآورندگان شان، بازتاب دهنده چارچوبهای فکری و فرهنگی اجتماعی ای باشد که این ادبیات در آنها تولید شده اند. در این مقاله با انتخاب مجموعه ای شامل هفتاد متن از داستانهای عامه رایج در ادبیات مکتب خانه ای عصر قاجاری (بر اساس روایت و تنظیم حسن ذوالفقاری و محبوبه حیدری) و تحلیل محتوای آنها در کنار بررسی آماری نامهای مورد استفاده در این داستانها و دسته بندی این نامها با استخراج مبناهایی که تولیدکنندگان این داستانها در ذهن داشته اند، و سپس بررسی تفاوتهای این مبناهای نامگذاری، برای شخصیتهای زن و شخصیتهای مرد در این داستانها، نشان داده شده است که الگوی متعارف و متداول نامگذاری زنان در ادبیات داستانی قاجاری، به عنوان یک شاخصه فرهنگی و اجتماعی برآمده از جهان زیسته قاجاری، به روشنی تابعی از متغیرِ جنسیت بوده است که این نیز به نوبه خود از جمله به میزان حضور زنان در اجتماع و نوع نگرش جامعه به آنان نیز ناظر بوده است.