تعادل جویی

تعادل و تعالی از موضوعات مهم در روان شناسی است. بسیاری از رویکردهای روان شناسی معاصر، مانند روانکاوی فروید در سیر رشد شخصیت، اصل تعادل را پذیرفته و برخی دیگر همچون رویکرد انسان گرایی مزلو اشاره به اصل تعالی داشته اند. پژوهش حاضر با هدف بررسی جایگاه تعادل جویی و تعالی خواهی در پویایی شخصیت از دیدگاه روان شناسی قرآنی انجام شد و به دنبال پاسخ گویی به این سؤالات بود که اصل تعادل جویی است یا تعالی خواهی؟ اگر تعالی خواهی مقبول باشد در همان سطح مورد پذیرش در روان شناسی است یا در مقیاس بزرگتر؟ آیا تعادل جویی بکلی کنار گذاشته می شود؟ روش پژوهش توصیفی تحلیلی به شیوه تحلیل محتوای آیات قرآن بود. ابتدا نظریه های مربوط به تعادل یا تعالی در روان شناسی بررسی، و سپس جایگاه تعادل و تعالی با نگاه قرآن استخراج شد. یافته های تحقیق نشان داد: الف) در روان شناسی قرآنی اصل تعالی پذیرفته شده است؛ ب) اصل تعالی در روان شناسی قرآنی به مراتب جامع تر از روان شناسی معاصر است و اهداف بلندمدت مربوط به آخرت، بعد معنوی و متداول و اهداف بلندمدت آخرتی، معنوی و... را پوشش می دهد؛ ج) تعادل در برخی امور مقدمه دستیابی به تعالی است؛ لذا بکلی قابل رد نمی باشد.

یکی از نظریه پردازان روان شناسی که در زمینه پیشرفت علم نیز دیدگاه های قابل تأملی دارد، پیاژه است که همراه با گارسیا (1989) کتابی در این زمینه به رشته تحریر درآورده است. براین اساس، رشد دانش فردی را می توان برابر با رشد دانش در علم دانست. نظریه های علمی ساخته ذهن انسان می باشند و تمامی ساختمان معرفتی به همین شیوه ساخته می شود. پیاژه، تحول دانش را با مفهوم تعادل جویی توضیح داده است. از سوی دیگر، سه وجه درون، بین و انتقال سازوکارهایی هستند که در شکل نظریه مرحله ای بیان می گردند و به منظور تحول دانش هم برای فرد و هم برای علم به کار می روند و در توضیح ساختِ ساختارهای معرفتی کاربرد دارند. کوهن، مفهوم پارادایم را مطرح می سازد که از نظر وی عبارت است از دستاوردهای علمی موردپذیرش همگانی است که در یک دوره زمانی، الگوهای مسائل و راه حل ها را برای جامع ه ای از کارورزان فراهم می آورند. علم بهنجار فعالیتی که بیشتر دانشمندان هم دوره، همه وقت خود را به طور اجتناب ناپذیری صرف آن می کنند تا پاسخ برخی از پرسش ها را بیابند. وقتی مسئله ای جدید در قالب علم موجود قابل حل نباشد علم بهنجار دچار بحران می شود. در این شرایط انتظار وقوع انقلاب های علمی وجود دارد. در این مقاله سعی شده است دیدگاه های پیاژه و کوهن از نظر پیشرفت علمی مقایسه شود.