پویایی شخصیت

گفتار و رفتار ابوسعید ابوالخیر (357 440ق) چکیده آموزه های تصوف و عرفان ایرانی و اسلامی در دوران زرین این پدیده روحانی و فرهنگی بوده است. این مقاله به ساختار و عامل پویایی شخصیت انسان در دیدگاه شیخ ابوسعید ابوالخیر می پردازد. آنچه شیخ ابو سعید ساختار شخصیت انسانی می داند «شدن» و به عبارتی «جریان داشتن» است. طبق تفکرات ابوسعید، حرکت و پیش روی به خودی خود عین ذات بشر است و نیازی به هیچ نوع محرک یا انگیزه ای ندارد؛ این ماهیت حرکت و جهت آن است که باید تبیین گردد و آنچه که تعیین کننده این عناصر است، اهداف و الگوهای کوچک یا بزرگی می باشد که انسان جذبش می شود و دامنه رشدش به تناسب همان الگو محدود یا گسترده می گردد.

تعادل و تعالی از موضوعات مهم در روان شناسی است. بسیاری از رویکردهای روان شناسی معاصر، مانند روانکاوی فروید در سیر رشد شخصیت، اصل تعادل را پذیرفته و برخی دیگر همچون رویکرد انسان گرایی مزلو اشاره به اصل تعالی داشته اند. پژوهش حاضر با هدف بررسی جایگاه تعادل جویی و تعالی خواهی در پویایی شخصیت از دیدگاه روان شناسی قرآنی انجام شد و به دنبال پاسخ گویی به این سؤالات بود که اصل تعادل جویی است یا تعالی خواهی؟ اگر تعالی خواهی مقبول باشد در همان سطح مورد پذیرش در روان شناسی است یا در مقیاس بزرگتر؟ آیا تعادل جویی بکلی کنار گذاشته می شود؟ روش پژوهش توصیفی تحلیلی به شیوه تحلیل محتوای آیات قرآن بود. ابتدا نظریه های مربوط به تعادل یا تعالی در روان شناسی بررسی، و سپس جایگاه تعادل و تعالی با نگاه قرآن استخراج شد. یافته های تحقیق نشان داد: الف) در روان شناسی قرآنی اصل تعالی پذیرفته شده است؛ ب) اصل تعالی در روان شناسی قرآنی به مراتب جامع تر از روان شناسی معاصر است و اهداف بلندمدت مربوط به آخرت، بعد معنوی و متداول و اهداف بلندمدت آخرتی، معنوی و... را پوشش می دهد؛ ج) تعادل در برخی امور مقدمه دستیابی به تعالی است؛ لذا بکلی قابل رد نمی باشد.