مدرسه پژوهش محور

پژوهش حاضر با هدف شناسایی ابعاد و شاخص های جامعه یادگیرنده حرفه ای پژوهش محور در مدرسه و تعیین الزامات ایجاد آن انجام شد. رویکرد پژوهش، رویکرد کیفی است که با استفاده از راهبرد پدیدارنگاری تنظیم شده است. مشارکت کنندگان در این مطالعه 25 نفر از افراد صاحب نظر بودند که از طریق نمونه گیری هدفمند و با استفاده از روش گلوله برفی تا مرز اشباع نظری انتخاب شدند. داده ها با استفاده از مصاحبه عمیق و نیمه ساختاریافته جمع آوری شد و برای بررسی صحت یافته ها از روش بررسی توسط اعضا استفاده گردید. برای تعیین پایایی، روش پایایی توافق بین دو کدگذار (توافق درون موضوعی) به کار گرفته شد. روش تحلیل داده ها، تحلیل محتوای استقرایی با استفاده از کدگذاری در سه سطح باز، محوری و انتخابی بود. بر اساس نتایج به دست آمده شاخص های جامعه یادگیرنده حرفه ای در قالب پنج بعد ارزش ها و باورهای مشترک، معلم یادگیرنده حرفه ای، گفت وگوها و همکاری های حرفه ای، یادگیری جمعی و بالأخره ارتباطات و تعاملات و نشانگرهای مربوط به هر بعد تعیین گردید. همچنین استلزامات ایجاد جامعه یادگیرنده حرفه ای پژوهش محور در مدرسه نیز بر اساس نتایج حاصل از مصاحبه ها تبیین شد که برخی از آن ها عبارت اند از باور داشتن به نقش پژوهش و اهمیت آن در فرایند آموزش و یادگیری، تمرکز بر یادگیری جمعی، تقویت گفت وگوهای حرفه ای بین معلمان و کارکنان، تعامل حمایتی مدیر مدرسه، ، ارتباط مستمر با مراکز علمی و سایر مواردی که به تفصیل در ادامه آمده است.

پژوهش حاضر با هدف ارائه ی مدل پارادایمی مدرسه پژوهش محور به روش کیفیِ از نوع نظریه زمینه ای انجام شد. مشارکت کنندگان پژوهش همه متخصصان و کارشناسان مدیریت آموزشی و برنامه ریزی درسی در استان اصفهان تشکیل بود. بر مبنای روش نمونه گیری هدفمند (گلوله برفی) و نمونه گیری نظری (به منظور رسیدن به اشباع نظری) و با تکنیک مصاحبه ی نیمه ساخت یافته با ۲۴ نفر از کارشناسان و متخصصان مدیریت آموزشی و برنامه ریزی درسی در استان اصفهان مصاحبه انجام شد. یافته های پژوهش بیانگر این بود که ناکارآمدی ساختار آموزش محور، نگرش توسعه گرایانه، الزام به پژوهش محوری در سند تحول بنیادین، الزام به پژوهش محوری در قانون  برنامه پنج ساله ششم توسعه و توسعه تفکر آینده نگرانه به عنوان عوامل علی مطرح هستند که بر پژوهش محوری تأثیر گذاشته و به نوعی ضرورت آن را توجیه می کنند. تغییر سیاست های یادگیری، بسترسازی چندوجهی و حمایت گری نهادی نیز زمینه ها و بسترهایی هستند که تحقق پژوهش محوری را تسهیل می کنند. همچنین، برخی عوامل کلان (اجتماعی – فرهنگی، تنازع نهادهای قدرت) و عوامل خرد (سرمایه روان شناختی اجتماعی، گفتمان نمایشی آموزش) بر راهبردهای تحقق پژوهش محوری که شامل احیاء رسالت مدرسه و بازآرایی عناصر آموزشی تاثیر می گذارند. در صورت تحقق پژوهش محوری، می توان شاهد پیامدهای مثبتی در دو سطح فردی (توسعه عمل گرایی فردی، پویایی ذهنی) و اجتماعی – سازمانی (توسعه دانایی محوری اجتماعی، بهسازی سازمانی) بود.

هدف کلی پژوهش حاضر، شناسایی و رتبه بندی ابعاد مدارس پژوهش محور در آموزش و پرورش استان مازندران بود. این پژوهش از نظر هدف، کاربردی است که با رویکرد آمیخته (کیفی و کمی) با طرح اکتشافی انجام شد. در بخش کمی از روش توصیفی از نوع پیمایشی استفاده شد. جامعه آماری آن را در بخش کیفی، مدیران و خبرگان آموزش و پرورش استان مازندران به تعداد 20 نفر و در بخش کمی، معلمان و کارکنان مدارس آموزش و پرورش استان مازندران به تعداد 39220 نفر تشکیل دادند که در بخش کیفی از روش نمونه گیری هدفمند و با در نظر گرفتن قانون اشباع تعداد 10 نفر و در بخش کمی بر اساس فرمول کوکران، تعداد 380 نفر با روش نمونه گیری تصادفی خوشه ای- طبقه ای به عنوان نمونه انتخاب شدند. جهت جمع آوری داده ها از پرسش نامه محقق ساخته مدارس پژوهش محور با 81 سوال استفاده شد. روایی صوری و محتوایی ابزار به تایید متخصصان رسید و پایایی ترکیبی و آلفای کرونباخ آن ها نیز بالای 7/0 محاسبه شد که مورد تایید قرار گرفت. جهت تجزیه و تحلیل داده ها از آزمون های تحلیل عاملی اکتشافی و تاییدی استفاده شد. نتایج نشان داد که؛ مدارس پژوهش محور دارای 13 بعد «فرهنگ پژوهش، ساختارحمایتی، منابع و امکانات، ارتباطات، خلاقیت، تدریس و آموزش، زیرساخت ها، شایستگی های منابع انسانی، تفکر انتقادی، یادگیری و تکالیف پژوهش محور، محتوای آموزشی، یادگیری مشارکتی و جمعی و برنامه ریزی» است و بعد فرهنگ پژوهش با بارعاملی 796/0 دارای رتبه بیشتر و بعد محتوای آموزشی با بارعاملی 453/0 دارای رتبه کمتر است.