برنامه درسی فارسی

هدف ازاین مقاله تحلیل انتقادی محتوای کتاب های درسی فارسی دوره ابتدایی از منظر مؤلفه های فرهنگ ملی و محلی است تا مشخص گردد مؤلفان کتب مذکور چگونه و تا چه اندازه این   مؤلفه ها را مطابق با اهداف و راهکارهای مطرح در قانون اساسی، سند تحول بنیادین آموزش و پرورش، سند برنامه درسی ملی     جمهوری اسلامی ایران و راهنمای برنامه درسی فارسی، در متن   متجلی ساخته اند. رویکرد نظری پژوهش، زبان شناسی آموزشی     است و دو منظر نشانه شناسی و بوم شناسی در آن در ارتباط با    یکدیگر مورد تحلیل قرار می گیرند. تحلیل داده ها حاکی از این     است که مؤلفه های فرهنگ ملی در مقایسه با محلی به میزان      بیشتری در متن و تصاویر کتاب های فارسی پنج پایه ابتدایی درج شده است و مؤلفه های فرهنگ محلی مطرح نیز صرفاً به جغرافیا، آثار باستانی محدود و نماد (لباس ) منحصر شده است. البته سایر مؤلفه ها نظیر زبان و گویش های محلی، ادبیات و مفاخر محلی و شیوه های زیستی روستایی و عشایری نیز به دروس آزاد واگذار شده است. بر همین اساس می توان نتیجه گرفت که طبق اصول    ناظر بر سند برنامه درسی ملی ج.ا.ا. (جامعیت، توجه به تفاوت ها  و تعادل) و راهکار 5-5 سند تحول بنیادین، راهنمای برنامه درسی  فارسی و با تبع آن محتوی کتاب های فارسی دوره ابتدایی نیاز به بازنگری دارد

آموزش واژه بخش مهمی از آموزش زبان است. در برنامه درسی فارسی دوره ابتدایی، توجه درخوری به واژگان شده است، اما این مقوله در کتاب فارسی "بخوانیم" پایه اول مورد غفلت واقع شده است . در مقاله حاضر با توجه به ملاحظات راهنمای برنامه، کتاب "بخوانیم" پایه اول نقد واژگانی می شود. بدین منظور، نخست واژه های نگاره ها و متن درس ها در برنامه اکسل وارد شد تا بسامدگیری و مقوله بندی ممکن شود. پس از آن، موارد تخطی از برنامه، مثل وجود واژه های تک بسامدی، ترتیب نامناسب، تفاوت های بسامدی، ناهمخوانی واژه های نگاره ها و دروس ، فاصله واژه با دنیای کودک به طور مستند ارائه شد. با توجه به نقش آموزشی واژه ها ، ارائه طبقه بندی جدیدی از آنها (مثل واژه های پایه، واژه های حاشیه، واژه های نشانه آموز) و در نهایت ارائه مدل فراواژه برای نشان دادن مناسبات انواع واژه ها از موارد قابل توجه این مقاله است. در پرتو مدل ارائه شده می توان به آموزش واژه در پایه اول جهت ویژه ای بخشید.   

پژوهش حاضر با هدف بررسی میزان توجه به مؤلفه های طرح خوانا در محتوای برنامه درسی فارسی دوره دوم ابتدایی انجام گرفت که از نظر روش، با تکنیک تحلیل محتوا و بر اساس آنتروپی شانون بود. جامعه پژوهش کتاب های فارسی دوره دوم ابتدایی و نمونه گیری مطرح نبود. ابزار گردآوری، سیاهه تحلیل محتوای محقق ساخته بود که روایی آن با نظرات استادان محترم برنامه درسی و مدرسان استانی طرح خوانا تأیید گردید. پایایی آن نیز توسط مدرسان طرح خوانا انجام و ضریب توافق 85 صدم بدست آمد. بر اساس یافته های این پژوهش، میزان توجه به مؤلفه مهارت های زبانی طرح خوانا در محتوای برنامه درسی فارسی چهارم 80، پنجم 80، ششم 85 درصد؛ و در مجموع فارسی سه پایه دوره دوم 82 درصد و میزان توجه به مؤلفه آداب و مهارت های زندگی طرح خوانا (ادب، مسئولیت پذیری و جرأت ورزی) در محتوای فارسی چهارم 55، پنجم 47، ششم 42 و در مجموع 48 درصد می باشد.