دائره المعارف اسلام

اسلام دین صلح و دوستی است و همواره از تنش و مجادله می پرهیزد، اما رابطه مسلمانان و یهودیان در زمان های گوناگون تاریخی، چالش برانگیز و پرتنش بوده است. این تنش از صدر تاریخ اسلام آغاز شد و همواره برخی از یهودیان در پی تحریف آموزه های اسلام و دشمنی ورزی با آنها بودند. این ماجرا با پشتیبانی از یهود در نقل روی دادهای تاریخی، به پیدایی گفتمان یهودی انجامید که متفکران و نویسندگان فراوانی اکنون نیز آن را نمایندگی می کنند. دائره المعارف اسلام چاپ لیدن هلند، از آثار مهمی است که از این گفتمان تأثیر پذیرفت. این مقاله با استفاده از روش تحلیل گفتمان به نقد تأثیر گفتمان یهودی در تنظیم و نشر برخی از مقالات این دایره المعارف می پردازد و به ویژه جایگاه یهودیان را در آغاز تاریخ اسلام در مدینه و نوع رابطه آنان را با پیامبر اسلام و مسلمانان تبیین و تأثیر گفتمان یهودی را در چگونگی رابطه یهودیان با مسلمانان، توصیف می کند. نتیجه این است که نویسندگان دایره المعارف اسلام با نادیده گرفتن بسیاری از واقعیت های تاریخی باتابیده در منابع اسلامی، اسلام را دینی مقتبَس از یهودیت می خوانند و به پشتیبانی از یهودیان، بر پیمان شکنی ها و خیانت های آنان چشم پوشیدند.

عنوان «افسانه های حسین» در ذیل مدخل «حسین بن علی» در «دائرهالمعارف اسلام» لایدن هلند قرار دارد. نویسنده این عنوان اعتقاد دارد برخی از شیعیان افراطی شخصیت حسین بن علی(ع) را فرازمینی می پندارند و چیزهایی را به او نسبت می دهند . وجود نوری امام قبل از خلقت، مقام شفاعت در آخرت و معجزات دوران های گوناگون زندگی آن حضرت از جمله اموری هستند که نویسنده عنوان «افسانه های حسین» را برای آن برگزیده است. پژوهش حاضر با رویکرد توصیفی تحلیلی و با استفاده از منابع کتابخانه ای در پی آن است که شیوه های به کاررفته در این عنوان را بررسی کند تا درستی روش نویسنده را بسنجد. با وجود تلاش نویسنده در بهره گیری از منابع مختلف و توجه به سیر تاریخی در بیان مسائل، وی برخی امور را نادیده گرفته است؛ از جمله: حذف مقدمات لازم عقلی و نقلی در بیان برخی مطالب، خطا در برداشت، مراجعه مستقیم به منابع خام حدیثی در انتقال اعتقادات کلامی، غلبه پیش فرض ها و اجتهادات به جای بیان عقاید شیعه. این مسئله موجب وارد آمدن نقدهای جدی در زمینه روش استنادی، علمی منطقی، معرفت شناسی و ساختاری به این بخش از مدخل شده است.