مدارس اجتماعی

یکی از مهم ترین موضوعاتی که اساس آموزش در دهه های اخیر را تحت تأثیر قرار داده، تحقق اهداف فراگیر یادگیری بوده است. در این راستا تأکید بیشتر بر یاد گیری و نه تدریس، تشویق استقلال و ابتکار دانش آموزان، نگاه کردن به یادگیری به عنوان یک فرآیند، توجه به اینکه دانش آموزان چطور یاد می گیرند، تشویق بچه ها به برقراری ارتباط با دیگران و آموزگاران خود و تأکید بر زمینه ای که یادگیری در آن اتفاق می افتد، مدنظر قرار گرفته است. توجه به نقش فعال فراگیران، بر اساس تئوری هوش های چندگانه هوارد گاردنر قابل تعمیم به سایر جنبه های مؤثر بر یادگیری خواهد بود. طرح این فرضیه که فراگیران فعال در محیط های فعال می توانند به شکل خوداتکا فرایند یادگیری را تجربه کنند، منجر به تبیین اهداف توسعه محیط های یادگیری شده است. یکی از راه های نیل به این هدف، طراحی مدارس اجتماعی در قالب برنامه های آموزشی و زمینه فضایی وکالبدی متناسب با این برنامه آموزشی است. در این جستار با معرفی اجمالی مدارس اجتماعی و شناخت حوزه های فضایی در محیط های یادگیری، به ارائه شاخصه های عملکردی متناسب با مدارس اجتماعی پرداخته می شود. به این منظور، از روش تحقیق موردی و زمینه ای استفاده گردیده و جمع آوری اطلاعات از طریق کتابخانه ای و بررسی موردی صورت گرفته است. نتیجه این بررسی ارائه شاخصه های فضاهای بیرونی و نحوه تأثیر هر یک از این شاخصه ها در فرآیند پرورش مهارت ها و هوش های مرتبط با محیط های بیرونی است.

نظام های طراحی فضاهای شهری و روستایی، فضاهای معماری را به شکل حائلی ب ین فع الیت های عمومی و خصوصی انسان ها در آورده و به وسیله ی حصارهایی که دور آن ها کشیده شده است از میزان دعوت کنندگی و یکپارچگی محیط می کاهند. مدرسه جایی است که اولی ن تجارب واق عی از بودن در محیط جمعی توسط انسان تجربه می گردد. حس تعلق به محیط مدرسه حتی در مواردی که خاطرات آن فراموش شده باشد، در درون انسان پایدار است. چنین ارتباطی، فضای مدرسه را فراتر از یک فضای آموزشی صرف تعریف می کند که مسلما هم به بهبود تجربه ی اج تماعی کمک می کند و هم نگرشی متفاوت به طراحی فضا را می طلبد تا بتوان زندگی اجتماعی را آنگونه که مطلوب است، بازآفرینی نمود. مطالعات نشان می دهد که سناریوهایی برای طراحی مدارس آتی جهت افزایش پاسخ دهی زندگی جمعی و افزایش کارایی مدارس در دن یا در حال تدوین است. این پژوهش، از طریق مطالعات کتابخانه ای و تحلیل آن ها، ابتدا به روش های ساماندهی محلات سنتی در ایران پرداخته و جایگاه مدارس در آن بررسی می گردد. سپس سناریوهای مختلف رابطه مدرسه و محله مورد بررسی و قیاس قرار گرفته و تعریف مشخصی از مدارس اجتماعی تبیین خواهد شد. این پژوهش به دنبال یافتن الگوی ی برای برق راری ارتباط کالبدی بین فضای آموزشی و بستر محله است. وجه اشتراک نظریات و سناریوهای مختلف مطرح شده، مدارس اجتماعی را فضاهایی چندمنظوره و در ارتباطی دوسویه با محله معرفی نموده به گونه ای که با کمرنگ تر شدن مرز این مدارس با محیط اطراف، قابلیت گسترش در محله را خواهند یافت و منجر به افزایش مشارکت مردمی، همسان سازی بهره مندی از امکانات، افزایش تعاملات اجتماعی و تغییر الگوی آموزش خواهند شد.