مسیرهای بازرگانی

قفقاز به سبب موقعیت ویژه جغرافیایی، در ادوار گذشته، مانند پلی ارتباطی میان سرزمین های اسلامی و اروپای مسیحی از اهمیت ویژه ای برخوردار بود و بخش مهمی از مبادلات و مراودات اقتصادی و فرهنگی با اروپا، از طریق این منطقه صورت می گرفت. در این سرزمین، چهار مسیر مهم ترانزیتی کالا، بین جهان اسلام و اروپای مسیحی وجود داشت که محصولات و کالاهای شرق و غرب در آن مبادله می گردید. هدف این پژوهش، بررسی این مسیرهای بازرگانی از قرن اول تا پنجم هجری می باشد. این پژوهش به عنوان تحقیقی تاریخی با روش توصیفی و تحلیلی و بر پایه مطالعات کتابخانه ای، پس از ذکر مقدمه و کلیات به بررسی این مسیرهای بازرگانی پرداخته است و در نهایت چنین استنباط می کند که قفقاز به عنوان یکی از مسیر های مهم ارتباطی با اروپا، نقش مهمی در انتقال دستاوردهای ملل شرق و غرب با یکدیگر داشته است.

شناخت و استفاده از سنگ های نیمه قیمتی پیشینه ای هفت هزار ساله دارد. این سنگ ها در دوران تاریخی مختلف مورد استفاده بسیاری از دولت شهرها در خاور نزدیک بوده؛ در میان مردمان خاور نزدیک، استفاده از سنگ های نیمه قیمتی نمایانگر قدرت، ثروت و تشخص پادشاهان و کاهنان معابد بوده و از آنها در کاخ ها، معابد و حتی گورستان شاهان استفاده می شده است. کاهنان معابد و پادشاهان در بین النهرین به دلیل فقدان منابع معدنی، بسوی فلات ایران و دره رود سند راه تجارت خود را پیش گرفته و از این رو تجارت، باعث پررنگ تر شدن محوطه هایی که بر سر این راه ها بودند، شد. سنگ های نیمه قیمتی از طریق مسیرهای تجارتی از دره رود سند به سرزمین های فلات ایران، بین النهرین، آناتولی و مصر صادر می شده است. بنابراین، در مقاله حاضر کوشش شده تا به این پرسش که سنگ های نیمه قیمتی چه نقشی در تجارت خاور نزدیک (دره رود سند با فلات ایران و بین النهرین) در بازه زمانی هزاره سوم تا هزاره اول پیش از میلاد داشته اند؟ پاسخ داده شود. یافته ها نشان می دهد که سنگ های نیمه قیمتی به دلیل اینکه جزء کالاهای شأن زا بوده اند و بعنوان اشیاء زینتی و آئینی در مراسم مذهبی یا اجتماعی استفاده می شده است، موجب پررنگ شدن مسیرهای تجارتی و به وجود آمدن محوطه های زیادی شده اند. همچنین پراکندگی دولت شهرهای باستانی در منطقه خاورنزدیک براساس مسیرهای تجاری کاروان های بازرگانی که از آنجا عبور می کرده اند، شکل گرفته که موجب پدید آمدن تعداد زیادی از محوطه های باستانی در کنار جاده های اصلی که شاهرگ تجارت بوده اند، شده است.