علت تکامل اجتماعی

فهم و تبیین تغییر و پویایی جوامع انسانی همواره مورد توجه اندیشمندان علوم اجتماعی بوده است. پیرامون جهت تغییرات و دگرگونی جوامع و اینکه روند تغییرات جوامع چه سمت وسویی دارد، سه دیدگاه کلی تحت عنوان نظریه های تکاملی، دوری یا چرخشی و انحطاطی وجود دارد. نظریه های تکاملی مبنی بر پیشرفت و ترقی جوامع در طول تاریخ همواره درصدد تبیین هویت، علت، غایت و چگونگی تکامل اجتماعی با توجه به مبانی و پیش فرض های خود بوده اند. در این زمینه، این مقاله درصدد است با تأکید بر دیدگاه تکاملی علامه طباطبائی و شهید مطهری نسبت به تحولات اجتماعی، به بررسی و تبیین هویت، علت، غایت و چگونگی تکامل اجتماعی بپردازد. این پژوهش، از این جهت که بر آثار مکتوب علامه طباطبائی و شهید مطهری تمرکز کرده است، تحقیقی متن محور محسوب می شود. ازاین رو، روش این پژوهش تحلیل محتوای متن می باشد. علامه طباطبائی و شهید مطهری، با قرار دادن فطرت کمال طلب در کانون توجه خویش، معتقدند تکامل اجتماعی در نسبت با فطرت به عنوان امری ثابت و بدون تغییر در طول زمان فهم می گردد. فطرت دو نقش عمده در تکامل اجتماعی ایفا می کند: اول اینکه، فطرت به عنوان عاملی درونی و دینامیکی، علت اصلی تکامل جامعه محسوب می گردد. دوم اینکه، فطرت جامعه را هم از جهت ساختاری و هم از جهت ارزشی تکامل می بخشد.