رفتارشناسی حاکم

هدف پژوهش حاضر کشف ظرفیت های موجود در نسبت میان معنویت و عدالت اجتماعی بود. پژوهش با شیوه توصیفی- تحلیلی به دنبال این چالش بوده است که کدام قرائت از معنویت گرایی و به دلیل دارابودن چه عناصر و ویژگی هایی می تواند به بسط عدالت اجتماعی مطلوب اسلامی یاری رساند. پیش فرض پژوهش نیز عبارت از این بود که میان عدالت و معنویت، رابطه ی طرفینی حاکم است. نتایج نشان داد، تعاریف ارائه شده از عدالت، در دو سطح "تعاریف صوری" و "تعاریف محتوایی" قابل تفکیک هستند. تعاریف صوری به درون مایه و محتوای حقوقی و معیارهای برابری و نابرابری افراد و مصادیق و شاخص های تبعیض و جانبداری ورود نمی کنند و معمولاً به آسانی مورد پذیرش افراد و صاحب نظران قرار می گیرند. در حالی که آن چه محل اختلاف و تنازع فکری میان عدالت پژوهان است، به سطح جوهری و محتوایی عدالت مربوط می شود. همچنین منظومه معنویت گرایی علوی به دلیل برخورداری از سه عنصر: "تاکید بر حرمت و حقوق انسانی"، "آخرت گرایی غیر انزواگرایانه" و "توحید جامعه گرا"، تسهیل گر عدالت پذیری و عدالت خواهی شده و زمینه ی تحقق عدالت اجتماعی را فراهم می سازد.

هدف پژوهش حاضر بررسی ابعاد روان شناسی رفتار حاکم در نامه امام علی ( ع) به مالک اشتر و ترسیم الگویی اسلامی از رفتار حاکم است. روش پژوهش "تحلیل محتوا" بوده و با معناکاوی واژگان، 57 گزاره رفتاری به کاربرده شده در متن نامه استخراج گردید که بنابر مشترکات محتوایی در هشت مقوله رفتاری: مردم مداری، کنترل رفتاری حاکم، ارزش گذاری عادلانه بر کار مردم، پای بندی به عهد و پیمان، عیب پوشانی مردم، سهل انگاری نکردن در امور، گسترش ندادن تملق و چاپلوسی و پرهیز از انتقام و کین جویی جای گرفت. مجموع گزاره های رفتاری ذکر شده در متن نامه، جامعه  و نظام اداری سالم را ترسیم می کند که در صورت رعایت آن ها می توان جامعه ای رشید، فعال، فضلیت محور، مسئولیت پذیر و در حال رشد و حرکت داشت. فراوانی سنجی این گزاره ها برحسب مقولات موجود در آن ها نشان می دهد که بیش ترین گزاره رفتاری مربوط به "مردم مداری" با 18 گزاره بوده که در ذیل آن ها دستورالعمل های رفتاری حاکم در برخورد با مردم هم چون: تجاهل و تغافل، فضیلت سالاری و رشادت پروری بیان شده است. دومین گزاره ی پرکاربرد، مقوله ی "کنترل رفتاری حاکم" است که به دستورالعمل های اخلاقی هم چون: کنترل نفس و پرهیز از تندزبانی می پردازد.