روش تاریخنگاری

ابن اثیر یکی از بزرگترین مورخان اسلامی است که آثاری معتبر و قابل استناد را برای دنیای اسلام رقم زده است. مهمترین اثر این مورخ بزرگ کتاب جامع، الکامل فی التاریخ است که همواره یکی از اسناد دسته اول تاریخنگاری شیعه و سنی بوده است. دستیابی به حقیقت، توجه به همه شواهد و دلائل، عرضه داده های تاریخی بر قرآن و سنت معتبر، بررسی سند روایات، چیدمان روایات معتبر از میان سلسله گزارش ها یکی از شیوه های ممتاز تاریخنگاری ابن اثیر است که اثر وی را از دیگر آثار مورخان و نویسندگان مسلمان متمایز می کند. الکامل، تاریخ آفرینش را از آغاز تا سال ۶۲۸قمری در بردارد. این کتاب را باید تنها کتابی دانست که به همه دولت های اسلامی در تمامی سرزمین ها پرداخته است. این نوشتار بر آن است تا با تکیه بر روش توصیفی تحلیلی شرح حال نویسنده، شرایط سیاسی حاکم بر روزگار وی و روش و ویژگی های تاریخنگاری ابن اثیر را با تکیه بر مهمترین اثر وی کتاب الکامل فی التاریخ مورد تبیین و بازشناسی قرار دهد.

نورالله شوشتری درمجالس المؤمنین به بیان تاریخ تشیع پرداخته است؛ اما روش تاریخ نگاری وی در این کتاب، مورد مداقه جدی قرار نگرفته است. او در این کتاب ضمن بیان بینش و مبانی تاریخ نگاری خویش در قالب توصیف هدف و موضوع تاریخ نگاری و ضرورت توجه به مخاطب شناسی، از ضرورت بازبینی در روایات کتاب مجالس المؤمنین سخن می گوید. روش تاریخ نگاری شوشتری در این کتاب روش ترکیبی است که در مواردی با روش تحلیلی نیز، همراه شده است زیرا: او روایاتی را که با دیدگاه او همسانی داشت از طریق مقایسه و استدلال انتخاب می کند. شوشتری برای تدوین تاریخ از روش های گوناگون تدوین تاریخی استفاده کرده، به گونه ای که می توان شیوه تدوین و تنظیم کتاب مجالس المؤمنین را دانشنامه ای نامید. از آن جایی که مسأله این پژوهش بررسی بینش و روش تاریخ نگاری شوشتری در کتاب مجالس المؤمنین است، هدف پژوهش نشان دادن ابتکار شوشتری در نگارش تاریخ شیعه است. روش پژوهش، توصیفی-تحلیلی با کاربرد مطالعات کتابخانه ای است. نتیجه پژوهش نشان می دهد با وجود نقدهائی که به تاریخ نگاری شوشتری وارد است، می توان او را از بنیان گذاران پژوهش هدف مند در تاریخ تشیع محسوب نمود زیرا او درصدد دفاع از تشیع، در قالب تشریح اقدامات و فعالیت های شیعیان بود.