تعقل جمعی و تمدنی

این مقاله از دو بخش اصلی تشکیل شده است: در بخش نخست با اشاره به تعریف ها و مفاهیم اصلی مانند تمدن و طبقه بندی دانشی مطلوب، جایگاه دانش کلام در این طبقه بندی و ظرفیت های دانش کلام در مطالعات تمدنی نشان داده می شود. ظرفیت کلام در دو قلمروِ تبیین رویکرد تمدنی از دین و نیز ارائه دستگاه مند و جامع از آموزه های دینی خلاصه شده است. در این مورد به صورت استقرایی می توان به مباحث هستی شناسی، معرفت شناسی، انسان شناسی و نظریه امامت در اندیشه کلامی به عنوان مهم ترین درون مایه های کلامی برای تمدن پژوهی اشاره کرد. در بخش دوم با تبیین انسان شناسی کلامی بر محور عقل و اراده نشان داده می شود که دانش کلام بر خلاف نگره های فلسفی و عرفانی می تواند بنیادهای لازم را برای پی ریزی دانش های تمدنی اسلامی عرضه کند.